En 59 andere nuttige levensvragen voor ‘boomers’, gen X, millennials én gen Z
Lachen om jezelf.
Deze bundel columns heeft, zo kennen we de auteur, vooral de kantoorsituatie op het oog. En ook nu weer confronteert ze de lezer met tal van onverkwikkelijke, maar ook best vrolijke en soms ronduit hilarische situaties, bekend en onbekend. Een en ander wordt vaak in lijstjes gerangschikt, die tot herkenning leiden en soms aanzetten tot remedies.
Auteur
Japke-d. Bouma (Japke Doutzen Bouma, 1970) schrijft voor de NRC wekelijks een column over hoe te overleven op kantoor. Ze schreef onder meer de Survivalgids voor de kantoorjungle, Uitrollen is het nieuwe doorpakken, Mag ik even iets tegen je aanhouden?, Werken doe je maar thuis, en Ik kan nu niet bellen want ik zit in een call. Vorig jaar kon je elke dag genieten van Afscheuren is het nieuwe doorpakken!, een scheurkalender met jeukwoorden, oneliners, blunders en nog veel meer opmerkelijke kantoorervaringen.
Wie regelmatig de columns van de auteur leest weet uiteraard wat zij of hij van dit boek kan verwachten. Voor wie daar nog onbekend mee is citeer ik een aantal column/hoofdstuktitels: Een burn-out hoort erbij, Moet je nou wel of niet een tatoeage nemen? Wat wil je niet horen als je net bevallen bent? Kan ChatGPT je werk overnemen? Wanneer kun je het beste carrière maken? Wat zijn de beste smoezen om een feestje te ontlopen? Heeft het zin om een cursus ‘leiderschap’ te volgen? Moeten vrouwen meer bluffen/ en Hoe ga je om met kritiek?
Denk nu niet dat de ‘boze buitenwereld’ niet aan bod komt. Wat dacht u van Moet je nou wel of niet een kat nemen? Hoe overleef je een verbouwing? Als je woke bent, wat moet je dan allemaal cancelen? Hoe voed je je kinderen op? Of van Beter slapen, hoe doe je dat?
Bouma maakt vaal gebruik van lijstjes, zoals het huiveringwekkende Welke kenmerken heeft een slechte werkgever? Tijdens een sollicitatie werd verteld: ‘Er is hier geen tijd voor een burn-out’. Werknemers mochten alleen opstaan om naar het toilet te gaan en ze werden gecontroleerd of een overleden familielid wel echt dood is.
De kwestie die met de boektitel wordt gesteld blijft uiteraard niet onbeantwoord. De lezer krijgt een vragenlijst voorgeschoteld. Met elke ‘ja’ zijn een aantal punten te verdienen. Het zijn vragen als ‘Je begint een mail met L.S. en sluit af met hoogachtend’; ‘Jij zit nog op Twitter; en noemt dat nog steeds Twitter in plaats van X’; ‘Je hebt moeite met woke en vraagt voortdurend wat dat is’; ‘Als je alles omrekent in guldens’; ‘Als je je mails uitprint, want dat leest lekker weg’. Wie meer dan 300 punten behaalt is ‘officieel’ een ouwe zak.
Bouma, inmiddels zelf ook 50+, sluit af met de verschillen tussen generaties: Onze problemen met babyboomers en generatie X lossen zich vanzelf op. Over veertien jaar is namelijk iedereen die voor 1971 geboren is met pensioen – Ik ook! – en stort het hele land in. Gelukkig hebben we nog een paar mooie jaren samen!
Soms huiveringwekkend, meestal gewoon vrolijk en een enkele keer hilarisch.
Japke-d Bouma – Wanneer ben je officieel een ouwe zak? En 59 andere nuttige levensvragen voor ‘boomers’, gen X, millennials en gen Z. ISBN 978-90-213-4349-5, 268 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Alfabet Uitgevers, tweede druk 2024.
Geplaatst inAlle Boeken, Columns, Humor|Reacties uitgeschakeld voor Wanneer ben je officieel een ouwe zak?
De debuutbundel van Huib Afman is gevarieerd zowel qua inhoud als van vorm en bestaat uit drie afdelingen. Onderweg naar binnen bevat gedichten op weg in Extremadura, een streek in het zuidwesten van Spanje. In Tranen van kristal gaan de gedichten over een ongewone liefde. De laatste afdeling heeft een gevarieerde inhoud.
Auteur
Huib Afman (1972) werkt als journalist en tekstschrijver voor verschillende tijdschriften. Hij woont en werkt afwisselend in Spanje en Nederland. Eerder publiceerde hij non-fictie titels als Where the magic happens en Pelgrimsportretten. Tranen van kristal is zijn eerste poëziebundel.
Vele gedichten ademen rust. Een prachtig voorbeeld is de laatste strofe van Adem zien.
De wind is gaan liggen
De wolken een streep
We zeggen vandaag niets Alleen te zijn
Samen in een adem
Nooit meer waar we waren
Zijn.
Een sterk punt is het vermogen om te beschrijven wat je ziet en ervaart. Afman beschrijft landschappen en steden. Ook de sfeer wordt goed weergegeven, zoals in Stille levens over een nog stille ontwakende stad. Hetzelfde geldt voor Als de avond valt.
In de tweede afdeling gaat het over de liefde, zowel positief als negatief. Het begint met liefde en hartstocht.
Dat we alleen op dit bed
Een ingebeelde warmte krullen
Het gif van jouw roes
Verlicht mijn testosteron
Zonder in te willen vullen.
We delen ons tekort.
Te kort.
De tweede helft is negatief. De titels spreken voor zichzelf: De liefde bestaat niet; Ik wil niet meer; Vandaag oogt alles ietsje grijzer; Ik wrik me los.
Wat de vormen betreft gaat het om strofen in diverse lengtes. De versregels zijn soms heel kort, zelfs bestaande uit één woord. Dat komt krachtig over, een soort staccato. Een voorbeeld zien we in Stenen wegen.
Het is stenen wegen
In een land dat niet van mij is.
Waar ik wil zijn
Ik wil
Hier
Zijn.
Opvallend speels en komisch is Doe me een musje.
Doe me een musje
Op de Plaza España
Een dorstig musje
Dat wat woelig wipt
Over veel te hete stenen
Naar een reepje schaduw glipt.
De gedichten zijn toegankelijk en vaak ontroerend.
Een zeer geslaagde bundel.
Huib Afman – Tranen van Kristal. ISBN 978-94-922-4180-1, 80 pagina’s, € 19,95. Utrecht: Uitgeverij Magonia 2025.
Geplaatst inAlle Boeken, Poëzie|Reacties uitgeschakeld voor Tranen van kristal
Noor Hakimi is journaliste bij een kleine krant in New York. Tijdens een wandeling ontdekt ze een lijk. Dat gebeurt nog drie keer. De lichamen vertonen een steekwond in de nek en een inkerving op de buik. De politie vindt het verdacht, dat Noor steeds de eerste is die de lichamen ontdekt. Voor Noor is het steeds een gouden kans om te zorgen voor een primeur. Ze onderzoekt elke keer grondig de achtergrond van de slachtoffers. Vele flash-backs vertellen daar meer over en leiden de lezer naar Oost-Duitsland en New York. De schrijver besteedt ook veel aandacht aan belangrijke historische gebeurtenissen: het bouwen van de Berlijnse muur in 1961, maar ook de Wende, de hereniging van Oost- en West-Duitsland. In New York spelen 9/11 en de beurscrash van 2008 een rol.
Auteur
Jimmy Cams (1979) is een Vlaamse thrillerschrijver. Na zijn debuut Ooggetuige verscheen in 2024 het verrassende Uitverkorenen.
Het grootste gedeelte van het boek handelt over de succesvolle journaliste Noor. Haar verleden is dramatisch. Ze is met haar familie gevlucht uit Afghanistan. Tot 2002 was haar bestaan zonder zorgen. Ze had veel vriendinnetjes op de lagere school die geen belang hechtten aan haar huidskleur. Na 9/11 werd dat anders. Ze kreeg teksten te horen als Terrorist! en Wanneer ga je ons vermoorden? Haar broers verweerden zich met hun vuisten en werden vaak gestraft. Haar vader kon nauwelijks werk vinden en werd het ziekenhuis in geslagen. Ook op de middelbare school werd ze gepest. Pas op de school voor journalistiek werd ze geaccepteerd. Ze woonde in een appartement waar ze te maken had met een racistische huisbaas.
Het eerste slachtoffer van de seriemoordenaar was Werner Schneider. Noor vond de volgende informatie over hem. Oorspronkelijk woonde hij in Oost-Berlijn. Hij was militair en bewaakte de muur. Toen hij de eerste keer een vluchteling doodschoot was hij geschokt, maar later schoot hij velen neer, zelfs vrienden. Zijn huwelijk was kinderloos. Ze adopteerden vier kinderen, maar dat mocht het huwelijk niet redden. De kinderen werden liefdeloos verzorgd. Werner was wel gesteld op zijn pleegdochter Lena, maar hij misbruikte haar. Toen de muur viel vertrokken zijn gezinsleden en bleef hij alleen achter. Veel later vertrok hij ook naar Amerika, waar hij werd vermoord.
Het tweede slachtoffer is Helen Tayler, een chique prostituee gespecialiseerd in SM. Ze bediende uitsluitend rijke heren. Haar bezoek aan een opperrechter wordt precies beschreven. Helen filmde ook schielijk en chanteerde haar klanten met de beelden. Uit het onderzoek van Noor blijkt dat ze eigenlijk een dochter van Werner Schneider was.
Het derde en vierde slachtoffer zijn mannen die ook het een en ander op hun kerfstok hadden. Noor zoekt het uit en in aparte hoofdstukjes vertellen deze mannen hun verhaal. De vier vermoorde personen hebben allemaal iets met elkaar te maken. Hun met bepaalde kreten ingekerfde lichamen worden neergelegd bij monumenten.
De ontknoping is zeer verrassend, maar wel wat ver gezocht en daardoor niet echt geloofwaardig.
Een bijzondere en originele thriller over slechte mensen in roerige tijden. Het boek bevat veel interessante feiten. De schrijver wilde alleen iets te veel, te veel van alles.
Jimmy Cams – Primeur. ISBN 978-94-64789-41-6, 346 pagina’s, € 22. Temse (B): Phoenix Books 2025.
Met het lezen van deze roman duikt de lezer helemaal onder in de wereld van orthodoxe christenen. In onze geseculariseerde wereld is dat voor sommigen een schokkende ervaring. Het verhaal gaat over Judith die in haar eindexamenjaar zit. Ze is een verdienstelijk cellospeelster die naar het conservatorium wil. Ze woont samen met haar moeder. Judith leeft nogal afgezonderd van de ‘gewone’ wereld. Haar cellolerares is de enige persoon buiten de gelovige gemeenschap met wie ze omgaat. Haar wereld bestaat uit de kerk, de jeugdclub en haar reformatorische school. Door een ontmoeting met Dorian, een meisje dat ze in een snackbar ontmoet, begint het losmakingsproces. Dorian is niet gelovig, maar toch ontstaat er een hechte vriendschap die uitloop op verliefdheid. Daarnaast is er het aangrijpende verhaal van haar ongehuwde moeder.
Auteur
Annemieke Dannenberg (1993) is schrijver en geestelijk verzorger. Ze publiceerde korte verhalen in onder andere De Revisor en in Hard//hoofd, en trad op in verschillende theatertjes. Kleine heilige dingen is haar debuutroman.
Het verhaal van Judiths moeder is tenhemelschreiend. Als 16-jarig meisje had ze een verhouding met een getrouwde man, nota bene een ouderling van haar kerk. Ze hield van hem en begreep dat hij niet kon scheiden. De roman eindigt met een verslag van een anti-abortus bijeenkomst in een kerk. Het gaat er om dat zij, toen ze zwanger was, niet voor een abortus koos, maar voor behoud van het kind. De houding van de kerk was stuitend. Ze vertelt: Vraagt u zich wel eens af hoe het is om voor in de kerk boete te moeten doen? Hoe het is om uitgestoten te worden van een gemeenschap omdat je iemand in bescherming neemt? Het vreemde in het verhaal is dat Judith kennelijk niet de behoefte voelt te weten wie haar vader is.
De grote verdienste van deze roman is dat de gedachtewereld van Judith zo diepgaand wordt beschreven. Bij alles wat ze meemaakt en ervaart kunnen we met haar meeleven. Zo is het hele proces van het leven in een beklemmende sfeer tot enige mate van bevrijding voor de lezer goed te volgen. Bij haar moeder thuis, in de kerk en op school, overal speelt het geloof een bepalende rol. Voor alles wordt gebeden, vooral om de leiding van Jezus en de Heilige Geest. In een jeugdclub zou een ontspannen sfeer moeten heersen, maar in deze Alphacursus gaat het om grote geloofsvragen. Terwijl Judith juist een bijzondere ervaring heeft: ze voelt zich één met God, maar dat wordt niet toegejuicht, er is slechts onbegrip. Ook op school is het door en door christelijk. Het is vooral de directeur Van Doorspijk die steeds over het geloof spreekt. Als hij tijdens de weekopening voelt dat de Heilige Geest arriveert, wijst hij op het houten kruis dat in de aula hangt. Tijdens de diploma-uitreiking bidt hij in tongen. Wat mij betreft een ongewone en overdreven handeling.
Bijzonder is ook dat het dit keer niet gaat over een vader-zoon-verhouding met betrekking tot geloofskwesties, zoals bij Jan Wolkers en Maarten ‘t Hart, maar om een moeder-dochter ervaring. Terwijl de vaders streng zijn blijft Judiths moeder liefdevol en begripvol. Het is, en dat is geen kritiek, maar slechts een constatering, een vrouwenboek. De omgang van Judith met haar moeder en met haar vriendinnen Lottie en Dorian is vol knuffelpartijen. Met Dorian komt het zelfs tot een liefdesrelatie. Dat is opmerkelijk omdat dit in deze kringen verboden is, zoals ook seks voor het huwelijk. De relatie met Dorian is wel een worsteling. Ze denkt aan het werk van de duivel. Toch is het verlangen zo groot dat de Heilige Geest het verliest van de geilige geest.
Judith heeft geestelijke dieptepunten: hallucinaties als ze worstelt met de duivel in de vorm van een slang. Ze belandt zelfs korte tijd in een inrichting. Gelukkig zijn er ook positieve ervaringen. Met haar cellolerares heeft ze een heel goede band en de muziek geeft haar rust. Positief is ook haar vriendschap met Lottie en Dorian en ook haar baantje in de christelijke boekhandel geeft rust en voldoening.
Een indrukwekkende roman over de geloofsontwikkeling van een pubermeisje.
Annemieke Dannenberg – Kleine heilige dingen. ISBN 978-90-488-6816-2, 197 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Lebowski Publishers 2025.
‘Het is eigenlijk gewoon een Rotterdamse jongen gebleven’.
Rudolphus Franciscus Marie Lubbers (1939-2018) was de langstzittende minister-president van Nederland in de vorige eeuw, ja eerst zelfs aller tijden tot Mark Rutte dit record verbrak. Lubbers heeft een imposante politieke carrière achter de rug: minister van Economische Zaken in het roemruchte kabinet-Den Uyl, (vice-) fractievoorzitter van het CDA, leider van drie kabinetten en Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties. Hij fungeerde verschillende keren als informateur en werd vanwege zijn vele verdiensten geëerd met de benoeming tot Minister van Staat.
Lubbers kon het debat ook makkelijk naar zich toetrekken: ‘Ik zie het een slag anders’, waarop vaak een redenering volgde vanuit een totaal andere invalshoek of een creatieve oplossing waaraan nog niemand anders gedacht had, het liefst met meerdere varianten.
Auteurs
Mr. Dr. J.C.F.J. (Johan) van Merriënboer (1962) studeerde Geschiedenis, Rechten en Economie in Utrecht. Hij schreef onder andere samen met anderen biografieën van de oud-premiers Piet de Jong en Dries van Agt.
Lennart Steenbergen (1994) MA, is mede auteur van Grote idealen, smalle marges. Een parlementaire geschiedenis van de lange jaren zeventig 1971-1982.
Beide auteurs zijn verbonden aan het Centrum voor Parlementaire Geschiedenis van de Radboud Universiteit te Nijmegen.
De schrijvers konden voor hun biografie geen gebruik maken van Lubbers’ persoonlijke archief, want dat was er niet. Volgens hen wilde hij hierdoor vermoedelijk om ‘zo veel mogelijk politieke manoeuvreerruimte behouden’.
Gelukkig publiceerde Lubbers in zijn nadagen zijn Persoonlijke herinneringen en verschenen na zijn overlijden zijn politieke memoires Haagse jaren. Naast het raadplegen van geschreven bronnen werden bijna vijftig interviews afgenomen met oud-collega’s (waaronder Dries van Agt, Gerrit Braks, Elco Brinkman, Hans Hillen, Ernst Hirsch Ballin, Jaap de Hoop Scheffer, Ed Nijpels, Bram Peper, Jan Pronk, Onno Ruding, en Pieter Winsemius), vrienden (zoals zijn persoonlijke vriend Vincent Menzel) en familieleden, waaronder zijn vrouw Ria Lubbers en zijn zoon Bart Lubbers.
Het viel niet mee Ruud Lubbers te duiden. ‘Volgens zijn niet te benijden beoogde opvolger Elco Brinkman was hij niet zozeer een bezige bij als wel een hele bijenkorf…Een open boek was hij zeker net. Lubbers, de totaalpoliticus en de Johan Cruijff van de vaderlandse politiek.’
Het boek is niet volledig chronologisch opgezet. Na het hoofdstuk over zijn eerste kabinet komt zijn relatie met de voormalige koningin Beatrix aan de orde, gevolgd door Lubbers’ complexe relatie met zijn partij, het CDA. De val van Lubbers II staat in het hoofdstuk over het milieu, gevolgd door de behandeling van Lubbers’ rol in Europa. Dan komen twee hoofdstukken over Lubbers III en de daaropvolgende rampzalige vierkiezingscampagne, waarvan het laatste is getiteld ‘Macht en onmacht van een premier op weg naar de uitgang’. Ook de laatste hoofdstuktitel is in mineur: ‘Waardeloos afscheid’.
Uw recensent heeft de volledige loopbaan van Ruud Lubbers als geïnteresseerd staatsburger met veel interesse gevold. Daarnaast heeft hij de Nederlandse politieke geschiedenis tussen 1971 en 1982 intensief bestudeerd (inclusief een uitgebreid interview met Lubbers persoonlijk). Het lezen van dit boek was voor hem dan ook vaak een aha-erlebnis, hoewel er natuurlijk altijd ook verschillende hem onbekende zaken uit de doeken worden gedaan.
De beperkte omvang van deze recensie dwingt mij tot een selectie van enkele biografische en overige interessante zaken:
Lubbers was een trotse Rotterdammer: ‘Rotterdam is voor mij nog steeds de stad. Second City? Daar weet ik niks van. Eerst heb je Rotterdam, dan een hele tijd niks, en dan komt er weer Rotterdam.’
Ruud Lubbers kwam uit een katholiek ondernemersgezin. Hij was net elf toen hij op kostschool werd gestuurd, naar de Jezuïeten in Nijmegen. Na de middelbare school studeerde hij economie aan de Nederlandse Economische Hogeschool te Rotterdam en werd lid van de Katholieke Studentenvereniging Sanctus Laurentius. Kort na zijn afstuderen moest hij samen met zijn broer Rob zijn overleden vader opvolgen als directeur van het familiebedrijf Hollandia. Hij werd voorzitter van de Katholieke Jonge Werkgevers Vereniging en wat later lid van de Rijnmondraad. In 1973 trad hij als minister van Economische Zaken toe tot het kabinet-den Uyl, nadat hij eerst Verkeer en Waterstaat had geweigerd.
Minister
‘In 1987 noemde hij het ministerschap de meest emotionele periode uit zijn loopbaan tot dan toe. Het was niet alleen een kabinet, maar ook een sensitivity training.’
In het kabinet-den Uyl was Lubbers verantwoordelijk voor de autoloze zondagen, maar tegenstander van de (mislukte) benzinedistributie. Volgens hem was de Vermogensaanwasdeling (VAD) het dossier waardoor hij definitief afknapte op het kabinet.
De auteurs leggen uit waarom Lubbers buiten de boot viel bij de formatie van het kabinet-van Agt I en genoegen moest nemen met het vice-fractievoorzitterschap van het CDA. Na het terugtreden van fractievoorzitter Willem Aantjes vanwege diens dubieuze oorlogsverleden nam Lubbers diens post over en moest hij de lastige ‘loyalisten’ binnen boord houden. Het verzet van de fractie tegen noodzakelijke financiële hervormingen leidde tot het aftreden van Frans Andriessen als minister van Financiën.
Premier
Na het mislukken van het mede door hem mogelijk gemaakte kabinet-Van Agt II volgden verkiezingen, waarna partijleider Van Agt zich plotseling terugtrok uit de politiek en Jan de Koning voorstelde als zijn opvolger. We lezen hoe het echter Lubbers werd, in zijn eerste twee kabinetten krachtig ondersteund door De Koning, die evenals onder Van Agt een stabiliserende rol vervulde. Het ontbreken van De Koning in het derde kabinet-Lubbers heeft zeker bijgedragen aan de politieke instabiliteit in deze periode.
Premier Lubbers werd wel eens vergeleken met een tank die in een dag deed wat een ander nog niet in een week gedaan kom krijgen. Onder hem veranderde zijn functie langzamerhand van primus inter pares naar ‘politieke bovenbaas’. Hij was een enorm harde werker.
We lezen hoe het fout ging tussen Lubbers en zijn beoogde opvolger Elco Brinkman, wat leidde tot de enorme verkiezingsnederlaag van het CDA in 1994 en het eerste paarse kabinet. Lubbers werd deeltijdhoogleraar in Tilburg nadat de Duitse Bondskanselier Helmut Kohl zijn voorzitterschap van de Europese Commissie had geblokkeerd. Ook wordt gepoogd te verklaren waarom hij door de Amerikanen niet geschikt werd geacht als secretaris-generaal van de NAVO.
VN Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen
Lubbers voelde zich senang als Hoge Commissaris voor de Vluchtelingen van de Verenigde Naties, een functie waarvoor hij geen salaris wenste te ontvangen. Uiteraard is er aandacht voor de affaire en de politieke kuiperijen waardoor hij na vier jaar ontslag moest nemen, ondanks het feit dat de klacht ongegrond was verklaard door Kofi Annan, secretaris-generaal van de VN. Lubbers was zeker een womanizer, die van mooie vrouwen hield, maar deze onaantrekkelijke 52-jarige Cynthia Brzak kon het volgens insiders echt niet geweest zijn.
Informateur
Na zijn afscheid uit de landspolitiek fungeerde hij als Minister van Staat twee keer als informateur bij een kabinetsformatie. De laatste keer, in 2010, legde hij zijns ondanks de basis voor de roemruchte gedoogconstructie door Geert Wilders van het eerste kabinet-Lubbers, die het CDA bijna in tweeën spleet. CDA-leider Maxim Verhagen was niet blij dat Lubbers hem voor de voeten liep.
Lubbers had jarenlang een bijzondere band met koningin Beatrix. Een onschuldige loslippigheid over zijn contacten met haar werd bestraft met het verbreken van alle contacten, iets wat hem veel pijn deed.
Na het overlijden van Ruud Lubbers op 14 februari 2018 schreef iemand in het condoleanceboek: ‘Bedankt voor de jaren tachtig en negentig. Onder uw bewind was het een stuk aangenamer en makkelijker.’
In het slothoofdstuk ‘Aan de hand van Lubbers’ wordt een poging gedaan de persoon en de politicus Ruud Lubbers enigszins te evaluren. ‘Lubbers stelde zich onafhankelijk op – hij werd naar eigen zeggen nooit onderdeel van “een groep” en nam risico’s.’
Het boek bevat, zoals gebruikelijk bij een dergelijk werk, een omvangrijk notenapparaat, een afkortingenlijst, een opsomming van de geraadpleegde bronnen en literatuur en een personenregister.
Deze omvangrijke biografie is goed leesbaar en met vele foto’s, met name van Lubbers’ vriend de fotograaf Vincent Menzel geïllustreerd.
Een bijzonder waardevolle bijdrage aan de recente politieke geschiedenis van ons land.
Johan van Merriënboer & Lennart Steenbergen – Ruud Lubbers. Een slag anders. Biografie. ISBN 978-90-2442-666-9, 800 pagina’s, € 49,90. Amsterdam: Boom Uitgevers 2024.
Het verslag van een psychiatrisch verpleegkundige.
De verpleegkundige Jesse doet verslag van een avonddienst op een gesloten High Care Afdeling waar suïcidale, manische of psychotische mensen vaak tegen hun wil worden opgenomen. Het is een compleet en eerlijk verslag van de overdracht tot het einde van de dienst. Het is bewonderenswaardig om te zien met hoeveel geduld wordt omgegaan met de agressie en de wanen van de patiënten. Soms lijkt de situatie hopeloos. In de inleiding noemt de schrijver het vechten tegen windmolens.
Auteur
Willem Keizer (1982) studeerde filosofie en rechten aan de Universiteit van Amsterdam. Vervolgens volgde hij een opleiding tot psychiatrisch verpleegkundige. Hij werkt nu bij de Spoedeisende Psychiatrie Amsterdam.
Het verslag van deze avonddienst is compleet. Het begint met Jesse’s fietstocht naar de kliniek. In zijn gedachten gaat het over zijn vertrokken vriendin en de redenen dat hij heeft om in de psychiatrie te werken. Jesse kan niet tegen wat het normale leven van je vraagt. De gesprekken met zijn vriendin over kantoor en haar vriendinnengroep boeiden hem niet. Hij voelt zich thuis bij mensen die het leven niet begrijpen of niet passen in de bizarre mallen van onze maatschappij.
Als Jesse de kliniek binnengaat en op weggaat naar de overdracht wordt hij onderweg voortdurend aangeklampt door patiënten. Keizer besteedt uitvoerig aandacht aan de overdracht. Stuk voor stuk worden de twintig bewoners besproken. Direct blijkt al dat de problematiek erg verschillend is en dat het verplegend personeel snel moet kunnen handelen. Ze worden geconfronteerd met dagelijkse dilemma’s, er moeten continue keuzes gemaakt worden. Van een rustige routine is geen sprake. Aan het eind van de bijeenkomst worden de patiënten verdeeld, vijf per verpleegkundige. In de praktijk moeten ze veel meer patiënten bijstaan.
Het boek geeft een eerlijk verslag van de gebeurtenissen, fouten worden niet verdoezeld. Uitvoerig wordt gesproken over een injectie die misging. Door een alarm werd Lieke afgeleid en vergat ze te aspireren. Ze weet dus niet of ze het depot in een bloedvat heeft gespoten. Jammer dat het hinderlijke vakjargon nooit wordt uitgelegd. De fout wordt zorgvuldig behandeld. Er komt een arts bij en de patiënt wordt nog drie uur geobserveerd.
In deze kliniek voor acute psychiatrie komen we het woord dwang vaak tegen. Zo kan er sprake zijn van een gedwongen opname en van dwangmedicatie. Op de besproken avond is er sprake van een gedwongen opname met een crisismaatregel. Op de brancard ligt een vervaarlijk voor zich uitkijkende vrouw met wild krullend rood haar in een veel te dure zwarte Canadian Goose winterjas. Ze is vastgebonden. De vrouw verzet zich hevig, gelukkig alleen verbaal. Stap voor stap met veel geruststellende woorden wordt ze ‘bevrijd’ en door drie verpleegkundigen begeleid naar haar kamer.
Als een patiënt erg onrustig is wordt soms dwangmedicatie of ingrijpmedicatie toegepast. Bij John gaat het om dwangmatig tafeltennissen in z’n eentje. Hij holt iedere keer achter het balletje aan. Het toedienen van de medicijnen wordt met een groepje gedaan. De patiënt moet meestal door meer mensen worden vastgehouden.
Bij Robbie gaat het om een voetbalwedstrijd op de televisie. Als Ajax twee doelpunten maakt gaat, begint hij uitzinnig te dansen op de bank. Als Ajax later twee rode karten krijgt, reageert hij als volgt: Die kankerscheids geeft twee rode kaarten achter elkaar. Die kankerlijer is niet goed bij zijn hoofd. We worden genaaid. Robbie krijgt een woedeaanval. Alarm. Met zijn vieren brengen ze hem naar de isoleercel en krijgt hij medicatie.
Een verschijnsel waar het verplegend personeel veel mee te maken krijgt zijn wanen. De patiënt leeft in een eigen wereld. Teun komt bij de maaltijden altijd twee borden halen. Op zijn kamer eet hij samen met zijn vrouw Clara. Teun hoort steeds haar stem. Wat eten we? Eerst bidden. Wat was dat geschreeuw op de gang? Eerst eten dan gaan we naar huis. Na het eten brengt Teun de lege borden netjes naar de keuken.
Karel wil naar huis. Ik zit in de gemeenteraad van Amsterdam. Ik hoor hier niet. Ik wil nu naar huis. Ik wil dat je godverdomme die deur voor me opendoet. Weet je eigenlijk wel wie ik ben?
Carla komt met haar koffer en wil naar haar vader op de zesde etage. Ze blijft maar aandringen. Op den duur gaat Jesse naar de lift en gaan ze zogenaamd naar de zesde etage. Het is bewonderenswaardig om de gesprekken te lezen. Het gaat om met veel geduld meepraten of afleiden. Ze gaan niet discussiëren.
Jesse’s avonddienst verloopt bepaald niet rustig. Er is steeds iets aan de hand. Een paar moeilijke opnames en tot drie keer toe alarm, waarbij een vijftal verpleegkundigen naar de crisissituatie rent. Het is een verhelderend verslag van wat er achter de gesloten deuren gebeurt. Wat geweldig dat er mensen zijn die dit werk willen doen. Het is wel jammer dat er veel medische termen worden gebruikt. Een verklarende woordenlijst zou handig zijn.
Een indrukwekkend verslag.
Willem Keizer – Waanzin en sneeuw. Een avond achter gesloten deuren. ISBN 978-90-834-1844-5, 282 pagina’s, € 21,90. Maassluis: Uitgeverij de Brouwerij 2025.
Een stadsgids in Delft ontdekt tijdens zijn rondleiding het dode lichaam van een vrouw. Eén hand is afgehakt en in de andere hand heeft ze een briefje met een Bijbeltekst. Later worden nog meer lichamen gevonden, steeds op een bepaalde manier verminkt en met een Bijbeltekst.
Hoofdinspecteur Bobbi Meijer, oud-militair, wordt op de zaak gezet.Haar assistent is Jan-Peter Broekhuizen, ‘JP ’. Hun moeizame onderzoek vormt de ene verhaallijn, de andere gaat over Victor van Atten, leraar geschiedenis en stadsgids. Deze is erg geïnteresseerd in Balthasar Gerards, de moordenaar van Willem van Oranje. De roman bevat ook flashbacks waarin Gerards vertelt hoe hij zich gedurende zes jaar voorbereidde op de moord op Willem van Oranje.
Auteur
Jeroen Windmeijer (1969) verwierf internationale faam met bestsellers als Het Petrusmysterie, De stenen goden, De schaduw van Vermeer en Het Isisgeheim. Van zijn boeken werden meer dan 250.000 exemplaren verkocht en zijn werk is in zes landen uitgebracht.
Bobbi Meijer heeft ondanks haar jonge leeftijd al veel meegemaakt. Ze is een stoere vrouw die motor rijdt. Ze was als militair twee keer uitgezonden naar Afghanistan, waar ze vreselijke dingen had meegemaakt. Met een verrekijker had ze gezien hoe iemand met een zwaard werd onthoofd. Daarom reageerde ze heftig toen ze geconfronteerd werd met de afgehakte hand van het eerste lijk. Ook bij het zien van latere verminkte lijken raakt ze overstuur.
Door deze roman krijg je een beter beeld van Balthasar Gerards. Ten eerste door zijn eigen verhaal en ten tweede door informatie van relaties van Victor van Atten. Paul van Grinsven is priester en godsdienstleraar. Deze bekent dat hij stiekem een bewonderaar is van Gerards. Voor hem was hij zelfs een held. Sommige katholieken willen hem zelfs heilig verklaren. Andere informatie krijgt Victor door een tentoonstelling in het Museum Prinsenhof. Een conservator van het museum, Barbara, was verantwoordelijk voor de tentoonstelling De Moord op Willem van Oranje – 440 jaar en wist veel te vertellen over Balthasar.
Het recherchewerk wordt uitvoerig beschreven. Elke keer weer wordt gezocht naar het verband tussen de Bijbeltekst en de vermoorde. Al dit speurwerk leidt echter tot niets. De vermoorde personen hadden niets met elkaar te maken. Uiteindelijk zet Victor de politie op het goede spoor.
Ook de moordenaar komt in enkele fragmenten aan het woord.
Het slot van deze spannende thriller is zeer verrassend en onvoorspelbaar. De hoofdpersonen komen goed tot hun recht: Bobbi met haar oorlogsverleden en haar joodse achtergrond en Victor met zijn toneelhobby. Er is zelfs plaats voor wat romantiek. Victor is gecharmeerd van zowel Bobbi als Barbara. Wie van hen gaat het winnen?
Deze verhalenbundel is vele opzichten bijzonder. Dat geldt al voor het voorwoord. Het lijkt wel of de schrijver direct in de verdediging gaat. Hij is ook niet bescheiden want hij pretendeert schoonheid te brengen. Hij waarschuwt: je kunt er alleen van genieten als je langzaam leest. Hij zegt ook gebruik te maken van de rijkdom van het Nederlands vocabularium. Zo, zo…
De bundel bestaat uit vijf verhalen, we kunnen beter spreken van novellen, want ze zijn omvangrijk, de langste bestaat zelfs uit 122 bladzijden. Ze zijn charmant en vaak romantisch. De hoofdpersonen zijn meisjes of vrouwen met een sterke persoonlijkheid, die hun eigen koers varen. Verliefdheid speelt vaak een rol. Er is ook plaats voor tragiek: sterfgevallen en een bijna zelfmoord. De personages zijn sympathiek en hun gedachten worden uitvoerig weergegeven.
Auteur
Lieven van Groenenborgh (1956) werd als Lieven Van Poeck geboren in Kruibeke, Oost-Vlaanderen. Hij studeerde Germaanse Taal- en Letterkunde en Neurolinguïstiek. Hij schrijft verhalenbundels. In 2022 verscheen reeds Sferen tussen licht en donker.
Een voorbeeld van een sympathiek persoon is Neeltje in Als zelfs Azraël treurt. Ze trekt zich het lot aan van Esther, een meisje dat onverwacht verlamd raakt. Neeltje ontfermt zich over haar. Esther is in het begin heel koel en afwijzend. Heel geleidelijk woord het beter. Neeltje blijft positief en houdt vol. Neeltjes verliefdheid voor Maarten vormt een prachtig romantisch verhaal. In Het Rijtuig gaat het ook over de menslievende, zeer sympathieke Miss Huntington, een onderwijzeres. Als enige in het dorp bezoekt ze een kwaadaardige kluizenaar. Ze troost ook haar leerling Duncan als het meisje waarop hij verliefd is met het rijtuig het dorp verlaat. Bijzonder in dit verhaal is de vriendschap tussen de plaatselijke dominee en de arts. Hun eeuwige discussie over het geloof is heel interessant. Beide heren zijn verliefd op de onderwijzeres.
Nogal afwijkend is De rivier. Het bestaat uit de beschrijving van een lange wandeling in Moskou. Pjotr Iljitsj kan zijn opdringerige en overbezorgde vrouw niet meer verdragen. Ze eist van hem dagelijkse vrijpartijen en hij krijgt een afkeer van haar. Waarschijnlijk omdat hij ontdekt dat hij meer op mannen valt. Tijdens de wandeling is hij voortdurend aan het denken over zijn huwelijk en over zijn werk als componist. Ook bevat het verhaal herinneringen. Taaie kost. Er gebeurt vrij weinig. De enige gebeurtenissen buiten Pjotrs gedachten zijn een ontmoeting met zijn buurman en een botsing met iemand, omdat hij zo in gedachten is.
Moge de inhoud van de verhalen heel prettig zijn, dat geldt wat mij betreft niet voor de stijl die je zelfs barok zou kunnen noemen vanwege de overdadigheid. De schrijver gebruikt vaak heel lange zinnen. Een voorbeeld:
Deze hoogstaande en kunstzinnige vrouw, de echtgenote van een eerder ongevoelige en gestrenge ingenieur die bol stond van Pruisisch talent, wist met een bijna mystiek inlevingsvermogen moeiteloos de diepe gevoelskern uit de textuur van zijn muzikale gemoedsuitstortingen te puren en deze in haar eigen gevoelswereld te herbeleven.
De beeldspraak is overvloedig aanwezig en is vaak wat gezocht. Een voorbeeld: De lente was in volle gang geschoten, als het houtvuur dat na lang smeulen plots ontbrandde door een zucht van de wind in de schouw.
De tekst is doorspekt van woorden die op zich wel correct zijn, maar wel wat archaïsch. Het gaat om woorden als mijnheer (meneer), jongeling (jongen), ontwaren (opmerken), woei (waaide), beider (allebei), schreiend (huilend), woonst (huis), postbedeler (postbode). Dit alles maakt dit boek niet zo toegankelijk, zeker niet voor jonge mensen met weinig geduld en dat is jammer vanwege de mooie verhalen.
Lieven van Groenenborgh – Van mensen en dingen die nooit voorbijgaan. ISBN 978-94-6365-689-4, 411 pagina’s, € 24,50. Leeuwarden: Uitgeverij Elikser 2024.
Geplaatst inAlle Boeken, Verzamelbundel|Reacties uitgeschakeld voor Van mensen en dingen die nooit voorbijgaan
Een waarachtige zoektocht naar geloof, hoop en liefde in Nederland
Een buitenstaander in de refowereld.
Jonah Falke, zelf een agnost, raakte bevriend met Riekelt Pasterkamp, een freelancejournalist bij het Reformatorisch Dagblad. Valke had het plan om de kerken in de Bible Belt te bestuderen. De Bible Belt bestaat uit gebieden waar orthodoxe christenen wonen. Ze worden ook wel refo’s genoemd. Hij vroeg Pasterkamp om hem bij te staan bij het vinden van contactadressen. Zonder bemiddelaar zou hij weinig kans krijgen om met deze geïsoleerd levende gereformeerden vol achterdocht tegen de ‘heidenen’ in contact te komen. Pasterkamp wilde graag behulpzaam zijn. Hij had een heleboel contacten in de refowereld en zijn naam opende vele deuren.
Auteur
Jonah Falke (1991) is schrijver, kunstenaar, journalist, documentairemaker en columnist voor onder andere Vrij Nederland, de Volkskrant en Het Financieel Dagblad. Eerder publiceerde hij de romans Bontebrug en De mooiste vrouw van de wereld. Hij schreef ook non-fictieboeken: Van armoede en De geschiedenis van mijn sok.
Het boek bevat zeventien hoofdstukken. Daarin wordt verslag gedaan van bezoeken en gesprekken. Hij bezocht verscheidene kerkdiensten van verschillende kerkgemeenschappen. Falke begon in Apeldoorn met een kerkdienst in de minst orthodoxe kerk, de Hersteld Hervormde Kerk (kleine afsplitsing van de Hervormde Kerk die buiten de fusiekerk PKN bleef), met zo’n 400 bezoekers en hij eindigde met een kerkdienst in de zwaarste kerk, de Oud Gereformeerde Gemeente met 1500 kerkgangers. Hij sprak met een aantal predikanten die onderling nogal verschilden qua zwaarte. Daarnaast bezocht hij ook bijeenkomsten. Zo was hij aanwezig bij een themadag van de Dutch Bible Belt Network waar het die dag ging over de positie van de vrouw. Langdurig reisde hij mee met de verkiezingscampagne van de SGP. Hij bezocht de reformatorische pabo in Gouda en liep mee met een vrijwilliger van de Gevangenenzorg Nederland, een christelijke organisatie van vrijwilligers die gevangenen bezoekt.
Ten aanzien van de Bible Belt bestaat het vooroordeel dat hun gemeenschap gesloten is tegenover de boze buitenwereld. Zou hij uitsluitend sombere oerconservatieve mensen aantreffen? In de kerkdiensten die hij bezocht werd hij zeer argwanend bekeken. Contact met de kerkgangers kreeg hij niet. Van die kerkdiensten werd hij niet vrolijk. De mens is zondig en moet zich bekeren om in het hiernamaals te komen. Van het leven genieten uit den boze (en dat terwijl er in Prediker staat Geniet van het leven met de vrouw die je bemint). De zang in hele noten en niet ritmisch is ook niet opbeurend. Daar staat tegenover dat Falke buiten de kerkdienstem heel vriendschappelijk werd behandeld. Zelfs de predikant van de strenge Oud Gereformeerde kerk was zeer aimabel.
Vriendelijk en gastvrij werd hij ontvangen op de Driestar, de enige reformatorische pabo in Nederland. De aanstaande leerkrachten komen uit het hele land en moeten soms uren reizen. De meisjes in lange rokken overheersen, maar er zijn ook vlottere types. Falke woonde enkele lessen bij. Er was een degelijke dagopening met Bijbellezen en gebed. Hij woonde ook godsdienstles bij met een heel zwaar onderwerp: de wederkomst van de Messias. Toen een meisje uit de Bijbel moest lezen verontschuldigde ze zich omdat ze ging lezen uit de Herziene Statenvertaling. Een medeleerling riep: ‘heiden’. Volgens Falke een typisch gereformeerd grapje.
Het contact met de predikanten was heel hartelijk. Het mooiste voorbeeld is een logeerpartij bij Alexander den Hartog, een jonge dominee in Tholen. Hij is predikant bij een kerk van de Hersteld Hervormde Gemeente. Falke kwam terecht bij een gezin met twee jonge kinderen. De dominee is een moderne huisvader die huishoudelijke taken heeft. Jonah vergezelde hem naar de supermarkt waar frites en frikadellen werden gehaald. Op de zondag klinken de hele dag psalmen uit de radio. Samen met Alexander fietste Jonah naar de kerk. De preek van deze jonge dominee was aan de zware kant. Alexander ging die middag samen met Jonah naar Ridderkerk waar hij dezelfde preek nog een keer hield. De kerk zat bij deze middagdienst stampvol (800 kerkgangers). De andere dag bracht Jonah samen met Alexander de kinderen naar school en ging daarna weer naar zijn huis in Amsterdam
Riekelt Pasterkamp, zijn bemiddelaar, achtte het bijna onmogelijk dat hij een Oud Geformeerde predikant zou kunnen spreken. Toch gelukte het Jonah om op eigen houtje contact te maken met dominee Kort in Krimpen aan de IJssel. Zondagmorgen zou hij naar de kerk gaan en op maandag de dominee ontmoeten. Toen hij bij de kerk arriveerde verliep zijn binnenkomst als volgt: Hoe goed ik me ook heb vermomd door in het zwart gekleed te gaan, werpen velen van de 1500 kerkbezoekers een blik op hem. Onbeschaamd bekijken ze me van top tot teen. Dominee Kort bleek een echte preektijger. Hij sprak veel over de dood en de eindtijd. Er is geen tijd voor genieten. Bekeren en loslaten. Hij sprak soms zacht, maar het volgende moment schreeuwde hij het uit. De andere ochtend trof Jonah een vriendelijke, rustige man, die vragen beantwoordde en uitleg gaf. Hij behandelde Jonah met respect en hij trachtte niet hem te bekeren.
Falke geeft een breed en genuanceerd beeld van de Bible Belt in al zijn verscheidenheid. Een interessant en nuttig boek.
Jonah Falke – De Bible Belt. Een waarachtige zoektocht naar geloof, hoop en liefde in Nederland. ISBN 978-94-0041-073-2, 320 pagina’s, € 23,99. Amsterdam: Thomas Rap 2025.
Geplaatst inAlle Boeken, Religie|Reacties uitgeschakeld voor De Bible Belt
Edwin Alexander Maria Rutten (Groningen 1943) is een bekende jazzzanger, drummer, acteur en presentator en bij velen populair als het alter ego van Ome Willem, de centrale figuur in het VARA-kinderprogramma De film van Ome Willem (1974-1889), waarvan meer dan 200 afleveringen zijn gemaakt. Dit boek is de door Rutten zelf geautoriseerde biografie.
Auteur
Geke Mateboer (Genemuiden, 1960) begon op haar negentiende als journalist. Ze schreef onder andere voor De Stentor en de Meppeler Courant. Tegenwoordig werkt zij als communicatieadviseur bij de provincie Overijsel. Zij schreef columns, onder andere in het Nedersaksisch en enkele historische boeken.
Mateboer schreef deze biografie, nadat de eerdere boeken Dag Rakkers! De zeven levens van Edwin Rutten door Rudie Kagie en En zo klom hij naar boven…Over Ome Willem door Haye van der Heyden niet door Rutten waren geautoriseerd. Mateboer kon wel vrijelijk gebruik maken van het werk van Kagie. Het hele proces heeft soap-achtige trekjes.
Het boek begint dramatisch. Edwins moeder moest zo nodig ‘leuke dingen doen’ en dumpte haar twee kinderen in een vakantiekolonie of kindertehuis in Zandvoort. Gelukkig trof hij het met zijn stiefvader, de filmregisseur Gerard Rutten, die hem op verschillende gebieden stimuleerde.
Edwin’s school- en studententijd en muzikale loopbaan worden op de voet gevolgd. Uiteraard is een omvangrijk hoofdstuk gewijd van Ome Willem, ooit bedacht door Aart Staartjes. Generaties rakkers en andere volwassenen genoten ervan. Enerzijds was er een strak draaiboek, anderzijds moest Ome Willem continu improviseren op onverwachte kinderopmerkingen. ‘We hebben een nieuw bankstel’. ‘Zo, wat voor kleur?’ ‘Ome Willen, hou jij ook van neuken?’ ‘Jawel rakker, maar nu even niet.’
Topschrijvers, waaronder Willem Wilmink (deze vuist op deze vuist), verleenden hun medewerking en de muzikale leiding was in handen van hoofdgeitenbreier Harry Bannink. Lachen om ‘het papje’ en natuurlijk het ‘broodje poep’ (Bah Ome Willem).
Ook de vele activiteiten van Rutten tijdens en na Ome Willem komen uitvoerig aan de orde. Muziekprogramma’s, Kinderen voor Kinderen (Ik ben toch zeker Sinterklaas niet), Het Klokhuis, Jazz op Zes, commentator bij het nieuwjaarsconcert van de Wiener Philharmoniker, dagvoorzitter. Nu hij de tachtig is gepasseerd neemt hij enigszins gas terug. Wel liet hij zich door Sigrid Kaag strikken om lijstduwer van D66 te worden bij de Haagse gemeenteraadsverkiezingen van 2022.
Het boek bevat enerzijds een (te?) gedetailleerde biografie van Rutten, anderzijds moeten er stukken zijn weggelaten. Zo lezen we ergens dat hij trouwde en een hele tijd later dat zijn huwelijk uitliep op een scheiding. Zijn eerste vrouw wordt nergens vermeld en ook aan ’s mans twee dochters wordt nauwelijks aandacht besteed. Dit in tegenstelling tot Rutte’s tweede? Vrouw, de ‘klassieke’ zangeres Annett Andriessen (mezzosopraan) die wel prominent aanwezig is en trouwens meehielp met de beeldredactie van dit uitvoerig geïllustreerde boek.
Het boek is vlot geschreven, maar krijgt toch enigszins het karakter van een hagiografie. Alles is even leuk en aardig. Heeft Edwin Rutten dan helemaal geen wat minder positieve eigenschappen of andere ondeugden? Toch maar eens even die andere boeken bekijken.
Geke Mateboer – Dag Rakkers. Vijftig jaar Ome Willem. ISBN 978-94-9328-342-1, 282 pagina’s, € 24,50. Enschede: AFdH Uitgevers 2025.
