Katryn Bolkovac en Carl Lynn – Klokkenluider in Bosnië. Vrouwenhandel en machtsmisbruik bij de VN. Vertaald uit het Engels (The Whistleblower) door Linda Schouwstra. ISBN 978-90-435-1934-2, 252 pagina’s, € 18,50. Utrecht: Kok 2011.
Een wat langdradig verhaal over de frustraties van een Amerikaanse politiefunctionaris die in de jaren 1999-2001 vergeefs probeerde misstanden in Bosnië te bestrijden, waarbij VN-militairen, regeringsfunctionarissen en criminelen waren betrokken.
Een Amerikaanse politierechercheur nam dienst in de Internationale Politie Task Force in Bosnië. Zij werd hiervoor gerekruteerd door de particuliere organisatie DynCorp, die voor het uitvoeren van dit politiewerk een concessie kreeg van de Amerikaanse regering. Ze moest daarvoor haar baan bij de politie in Nebraska opgeven. Dit was in tegenstelling tot de praktijk van de meeste andere landen die hun politiefunctionarissen in Bosnië detacheerden. Kathy vond uit dat de selectie niet veel voorstelde en dat veel avonturiers en mensen met een bedenkelijk allooi uitsluitend werden aangetrokken door het hoge salaris en de aantrekkelijke arbeidsvoorwaarden.
Eenmaal in Bosnië aangekomen werd Kathy op haar eigen verzoek Human Rights-rechercheur. Volgens haar superieuren ging ze veel te grondig te weeg in het bestrijden van corruptie in de Bosnische politie, met wie ze nauwe banden bleken te onderhouden. Na een aanvankelijke degradatie kreeg ze de leiding van een nieuw VN-project: Effectieve Aanpak van Geweld tegen Vrouwen. In die functie was haar eerste geval de aanranding van een 88-larige vrouw, die tevens gedwongen werd tot orale seks. Het vrouwtje kon de dader identificeren en vertelde en passant dat ze gelukkig voor hem haar kunstgebit die avond had uitgedaan. Verder valt er weinig te lachen in dit boek. Kathy kwam steeds meer in aanraking met de slachtoffers van vrouwenhandel, vaak jonge meisjes uit Oosteuropa (Moldavië, Oekraïne, Roemenië, Kroatië, Bosnië en Wit-Rusland), die tot prostitutie werden gedwongen en merkte dat ook VN-functionarissen van hun diensten gebruik maakten. Sommigen ‘kochten’ zelfs een meisje dat ze een tijdje in hun huis lieten wonen. Bij het aan de kaak stellen van deze situaties werd Kathy steeds meer tegengewerkt, hoewel ze ook wel steun kreeg binnen de plaatselijke organisatie van de VN. Haar onderzoek werd regelmatig in de doofpot gestopt. Uit frustratie stuurde ze vijftig mensen een email met een aantal specifieke details over hoe jonge vrouwen tot prostitutie werden gedwongen en als ze weigerden werden geslagen, uitgehongerd of beide. Ze definieerde de begrippen prostituee, vrouwenhandelaar en slachtoffer van vrouwenhandel en wees op de voor Bosnië fabelachtige sommen geld die door de zware, georganiseerde misdaad hiermee werden verdiend. Als gevolg hiervan werd Kathy om een futiliteit ontslagen, maar ze vocht haar ontslag aan, uiteindelijk met succes.
Uit de ondertitel van dit boek zou je verwachten dat de vrouwenhandel en het machtsmisbruik bij de VN in Bosnië erin aan de kaak wordt gesteld. Het is echter het verslag van de ervaringen van de vrouw die deze kwalijke zaken aan de kaak stelde. Een vrij gedetailleerd verslag, waarin ook aandacht wordt besteed aan een aantal privézaken en mijns inziens te weinig aan de vrouwenhandel en het misbruik door VN-functionarissen. Ik heb me er wel door moeten worstelen. Hoewel Kathy een co-auteur heeft ingeschakeld leest het boek beslist niet lekker weg. Een gemiste kans. De naar dit boek gemaakte film schijnt overigens een echte aanrader te zijn.
Dit boek is tevens uitgebreid besproken in de boekenrubriek LeesKost van het programma PuurCultuur op MeerRadio (woensdag 2 november 2011).