Martin Michael Driessen –Vader van God. ISBN 978-90-284-2478-4, 206 pagina’s, € 17,90, Amsterdam: Wereldbibliotheek 2013 (derde druk 2013).
Meer dan een fantasie over leemtes in de Bijbel.
Vader van God is de tweede roman van schrijver, regisseur en vertaler Martin Michael Driessen. Inmiddels zijn er talrijke lovende recensies over het boek geschreven, zowel in Nederland als in België. In het blad Volzin werd de schrijver over dit boek geïnterviewd en ook in het televisieprogramma VPRO-boeken van Wim Brandts. In België werd het genomineerd voor de longlist van de Gouden Boekenuil 2013.
Het is voorspelbaar dat mensen die de titel ‘Vader van God’ lezen en dan het boek opslaan en direct al de volgende zin voorgespiegeld krijgen: In den beginne was alles en het universum was statisch en ondoordringbaar wellicht even zullen aarzelen om aan dit boek te beginnen. Zeker als je niets met godsdienst hebt. Maar al gauw zal de lezer in de ban raken van verhaal, taal en humor.
De inhoud is voor een groot deel ontleend aan de Bijbel. Driessen neemt de Bijbelse verhalen slechts als uitgangspunt en komt met zijn tomeloze fantasie tot een heel nieuw verhaal. Zo zijn de hoofdpersonen geheel gevormd naar de ideeën van de schrijver en worden enkele leemtes in de Bijbelse verhalen ingevuld. De auteur geeft ons in dit boek bijvoorbeeld antwoorden op de vragen: Wat deed Jezus tussen zijn twaalfde en dertigste jaar? Hoe reageerde Jozef toen hij hoorde dat Maria een kind kreeg? Waar bleef Jozef?
God wordt door Driessen als zeer menselijk beschreven. Hij is een wat onhandige, oudere man die met zijn huishoudster Bartje in een kubusachtige woning woont. Zijn grootste hobby is het houden van duiven. Ze bezorgen als vredesduiven olijftakken in oorlogsgebieden. Zijn lievelingsduif Klaartje komt echter steeds terug met de olijftak met als gevolg dat de oorlogen maar voortduren.
God is teleurgesteld in zijn schepping, vooral met de mens wil het niet lukken. Ook voelt hij zich eenzaam, omdat hij nooit ouders heeft gehad en ook nooit vader is geweest.
Hij wil de mensheid met zich laten verzoenen door middel van een Verlosser. Hij besluit dat hij als zijn eigen zoon de Verlosser zal worden. Zo kan hij ervaren hoe het is vader te zijn en tevens kan de mensheid gered worden. Hier komt het centrale thema van de roman, vader-zoon, duidelijk naar voren. Evenzeer is dit het geval met Jozef en Jezus.
Een zeer opvallend personage is Jozef. Hij is erg ongelukkig met de zwangerschap van Maria. De engel Gabriël moet hem bedaren. Als Jezus is geboren, wordt hij door Jozef als zoon aanvaard. Hij bereidt zijn zoon grondig voor op zijn taak als Messias, tegelijkertijd is zijn liefde voor Jezus zo groot dat hij hem zijn latere lijden wil besparen. Hij onvoert Jezus en zwerft met hem door een onderwereldachtige omgeving met bizarre personages. Ze keren toch terug. De zwerftocht eindigt met een verrassende en ontroerende ontknoping bij Johannes de Doper.
Opmerkelijk in de roman zijn de engelen. Ze worden zeer humorvol beschreven. Er is bijvoorbeeld sprake van een laagvliegtraining van de nieuwe lichting serafijnen . Sommige engelen zijn erg modieus. Zo is Uriël gekleed in een camouflagetenue en draagt een spiegelende zonnebril. Ze worden aangevoerd door Michaël, de bedwinger van Lucifer. Evenals in het toneelstuk Vondel’s ‘Lucifer’ zijn de engelen jaloers op de mens. Van het uitverkoren volk zeggen ze dat het een zooitje ongeregeld is dat door Rome wordt geregeerd en zelf niets te vertellen heeft. Ze zien ook weinig in Jezus als Messias, Johannes is geschikter.
Als ze uitrukken naar de aarde dan gaat het als een formatie straaljagers: als een zwerm pijlen dook het aartsengelensquadron op de aarde af. Brildrager Rafaël verliest hierbij zijn bril, maar haalt hem later weer in.
Een bijzonder geestig gedeelte van de roman is het verhaal dat Johannes er op uitgestuurd wordt om een paaslam te halen. Hij neemt een lam uit een kudde. De herder is overleden en en de kudde ziet in hem een nieuwe herder. Als hij wegloopt, wordt hij gevolgd door honderden schapen. Ze blijven hem volgen ook als hij hard rent: de kudde gaat in golvend galop, iets wat schapen alleen in hoogste nood of uit opperst enthousiasme doen. Ze hebben de tijd van hun leven. Dit wordt waargenomen door de dalende engelen: ze zagen hoe Johannes voor een ontketende schapenmassa uit rende, als een surfer voor een golf.
Het slottafereel vormt in het boek een ware apotheose. Johannes is al geruime tijd bezig met zijn taak: mensen bekeren en dopen en aankondigen dat Jezus, de Messias komt. De plaats waar hij doopt: het diepe dal van de Jordaan omgeven door rotsen, wordt op schitterende wijze beschreven. Johannes houdt een toespraak voor een menigte van duizenden mensen, die door de Romeinen vanaf de hoge rotsen worden gadegeslagen. Jezus gaat door de menigte naar Johannes. Jezus is door een riskant avontuur tijdens de zwerftocht veranderd in een zombie: hij kwijlt en staart vanonder een haardos die in geen jaren geknipt is. Hij oogt als een man in de kracht van zijn jaren, maar hij komt met een spastische, slingerende loop naar hen toe. Johannes dompelt hem onder in de Jordaan en dan gebeurt er een wonder: als Jezus uit het water rijst, is hij weer gaaf en jong en weer volkomen bij de tijd.
In de Bijbel is de doop van Jezus een glorieus moment. De hemel opent zich en God zelf zegt: ‘Dit is mijn geliefde zoon’ en de Heilige Geest daalt als een witte duif boven Jezus. In Vader van God wordt deze voorstelling van zaken wat overdreven genoemd. De duif Klara die dit had moeten doen, zat gewoon met de andere duiven in de til.
Driessen vertelt dus zijn eigen verhaal, maar de essentie van het Bijbelverhaal wordt wel gerespecteerd: de Messias gaat zijn verzoenende werk doen.
Dit boek is zo rijk aan inhoud dat je je bij een eerste lezing misschien te veel laat meeslepen door de verhaallijn en daardoor veel mist van de prachtige beeldspraak en de vele vormen van relativerende humor. Een tweede lezing levert weer talrijke nieuwe ontdekkingen op.
Deze roman is een waar literair juweel dat een ereplaats verdient in ieders boekenkast.