John Williams – Stoner (vertaald uit het Amerikaans door Edzard Krol). ISBN 978-90-488-1383-4, 320 pagina’s, €19,95. Amsterdam: Lebowski 2012 (inmiddels veertiende druk; de oorspronkelijke Amerikaanse uitgave dateert uit 1965, het nawoord van John McGahern uit 2003).
Stoner is een boek over een hele gewone man met een heel gewoon leven. Of toch niet?
Door John Williams’ prachtige, aangrijpende manier van schrijven wordt Stoner een hele bijzondere man met een net zo bijzonder leven
William Stoner wordt aan het eind van de 19e eeuw geboren als zoon van een arme boerenfamilie. Tot groot verdriet van zijn ouders besluit hij tijdens zijn studie landbouwkunde de overstap te maken naar het Engels in plaats van voor het boerenleven te gaan. Dit is het eerste conflict met zijn ouders, waarvan hij zich langzamerhand steeds meer gaat vervreemden. Hij blijft na zijn studie verbonden aan de universiteit als docent Engels.
Hij trouwt met Edith, een vrouw uit een goede familie. Als snel blijkt dit geen gelukkig huwelijk te zijn en zien we Stoner worstelen met dit huwelijk en de dochter die in dit huwelijk wordt geboren. Edith leidt aan depressies en heeft wat hysterisch trekjes. Ze gebruikt hun dochter om Stoner te kwetsen en dit gaat ten koste van de relatie tussen Stoner en zijn dochter. Stoner vervreemdt steeds meer van Edith en vindt troost in een relatie met een studente, maar moet deze verbreken om een schandaal op de universiteit te voorkomen.
Ook het werk op de universiteit loopt niet op rolletjes wanneer er een student in zijn klas wordt geplaatst die boel lijkt te bedriegen. Dit leidt tot een conflict met het hoofd van de werkgroep Engels, Lomax. Die houdt om de een of andere reden de hand boven het hoofd van de student. De relatie tussen Stoner en Lomax blijft hierna slecht, waardoor Stoner de rotste onderwijsklussen en werktijden krijgt.
Het boek is prachtig geschreven. Ik heb helemaal meegeleefd met Stoner, een zeer sympathieke, eerlijke man. De schrijfstijl is zo helder en duidelijk dat het lijkt of je naast Stoner staat in zijn leven en in zijn sterven. Met tranen in mijn ogen heb ik de laatste momenten van zijn leven meegemaakt.
Het leven en de loopbaan van de auteur John Williams (1922-1994) sluit volgens het nawoord aan bij dat van Stoner. Ook hij studeerde Engelse literatuur en doceerde aan de universiteit. Al hoewel John Williams zelf heeft aangegeven dat het boek in geen enkel opzicht autobiografisch is, raakt het aan het leven van de schrijver en zijn opvattingen, bijvoorbeeld over het doceren van letterkunde.
Vanaf de heruitgave in 2006 bestormde dit boek de bestsellerslijsten in de Verenigde Staten, Frankrijk, Israël en nu ook in Nederland. Waarom het bijna vijftig jaar aan onze aandacht is ontsnapt blijft voor mij een raadsel.
Veel meer dan een bijzondere, klassieke roman over het universiteitsleven.