Sylvia Tennenbaum – De Wertheims. Twee oorlogen, één familiegeschiedenis. Vertaald uit het Engels (Yesterday’s Streets) door Josephine Ruitenberg en Emmy van Beest. ISBN 978-90-468-1433-8, 608 pagina’s, € 24,95. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.
Wederwaardigheden van een Duitse Joodse familie.
Dit boek vertelt het verhaal van de Joodse familie Wertheim, die we al in het begin uitgebreid leren kennen. Een rijke familie, die volop deelneemt aan het culturele leven in Frankfurt. Ze hebben hun eigen sores. Zij voelen zich Duits, maar op de achtergrond is het antisemitisme al aanwezig.
Vader Moritz, een echt hoofd van de familie, en zijn vrouw Hannchen hebben vijf zonen. We lezen hoe het dit gezin, aangevuld met echtgenotes, kleinkinderen, vrienden en kennissen zich aanpast aan een tijd waarin Joden steeds meer apart gezet worden van de rest van de samenleving. Van Duits worden zij Joods.
Binnen het grote historische verhaal spelen veel kleine verhalen, zodat we de familie goed leren kennen. Zo is daar Eduard (Edu), die het textielbedrijf van Moritz overneemt. Naast deze zware taak verzamelt hij ook schilderijen en zien we als het ware door zijn ogen de prachtigste werken en hun geschiedenis. Edu heeft als beste het gevaar door dat zich in de jaren dertig ontvouwt voor de Joden en hij probeert dan ook zijn hele familie over te halen om te vluchten.
Een ander prachtig verhaal is dat van Eva, een echte geëmancipeerde vrouw in een samenleving die nog niet zo ver is. Haar denkwijze en activiteiten zijn zeer mooi beschreven.
Wat dit boek naast een familieroman bijna tot een thriller maakt is de wetenschap van de lezer over het lot van de Joden in de Tweede Wereldoorlog. Je maakt als lezer dit alles mee door de ogen van een Joods familie. Je leert daarbij de personages zo goed kennen, dat je je constant afvraagt of ze het zullen overleven. Je wilt ze als het ware toeschreeuwen het advies van Edu niet in de wind te slaan.
Een minpuntje vind ik dat echt álle aspecten van de joodse geschiedenis de revue passeren. Daardoor kreeg ik soms het gevoel in een geschiedenisles te zijn beland.
Een prachtig geschreven boek, wat alleen maar wordt versterkt door het feit dat Sylvia Tennenbaum haar eigen familiegeschiedenis beschrijft. Het is ongelooflijk dat dit meer dan dertig jaar geleden geschreven boek nu pas in Nederland verschenen.
Ik ben diep onder de indruk van dit boek.