Haruki Murakami – De kleurloze Tsukuru Tazaki en zijn pelgrimsjaren. Vertaald uit het Japans door Jacques Westerhoven. ISBN 978-90-254-4207-1, 364 pagina’s, € 19,95. Amsterdam: Atlas Contact 2014.
De nieuwste roman van de Japanse schrijver Haruki Marukami
Een nieuwe roman van Murakami is tegenwoordig een grote belevenis voor zijn vele fans.
Ook in Nederland stonden ze in drommen bij de boekhandels te wachten toen de verkoop begon. Het boek kwam direct op de bestsellerslijst en daar staat het nu nog. Murakami schreef onder andere de wereldwijde bestsellers Norwegian Wood en Kafka op het strand. Zijn werk wordt in meer dan 40 landen uitgegeven.
De hoofdpersoon Tsukuru Tazaki is een Japanse ingenieur die stations bouwt. Een oude passie voor treinen en stations is werkelijkheid geworden. Maar Tsukuru is geen gelukkig man, hij wordt gekweld door een jeugdtrauma. In zijn middelbare schooltijd maakte hij deel uit van een vriendengroep: twee meisjes en drie jongens. Bij deze vijf jongeren was sprake van een zeer hechte en harmonieuze vriendschap. Met hen beleefde hij zijn gelukkigste jaren, maar volkomen onverwacht werd hij door zijn vrienden verstoten. Ze gaven geen enkele verklaring. Het gevoel van verlatenheid van die tijd wordt prachtig verwoord. Hij voelde zich als iemand die midden op zee overboord wordt gegooid: het schip voer gewoon verder, en in het koude, donkere water kon ik alleen maar hulpeloos toezien hoe de lichtjes van het dek zich steeds verder van me verwijderden. Er volgt een tijd dat hij alleen nog maar aan de dood denkt, maar na een jaar kan hij weer verder. De beeldspraak van de zee wordt weer voortgezet: Het is me gelukt om in m’n eentje ’s nachts door die zee naar het strand te zwemmen.
In zijn studententijd krijgt hij een vriend, Haida. Het is weer een hechte vriendschap: samen sporten, muziek luisteren, eten en debatteren. Maar ook hier wordt hij volkomen onverwacht en ogenschijnlijk zonder enige reden door Haida in de steek gelaten. Het gevolg is dat Tsukuru een man wordt met een laag zelfbeeld en een grote verlatingsangst. Dit boek is zeker een psychologische roman te noemen omdat de karakters worden uitgesponnen en we een goed inzicht krijgen in de oorzaak en de gevolgen van Tsukuru’s verlatingsangst.
Het lot van Tsukuru neemt een gunstige wending als hij Sala ontmoet. Ze lijkt de vrouw van zijn leven, maar zijn verlatingsangst blijft hem parten spelen. Sala eist dat hij schoon schip maakt met zijn verleden. Zij speurt de adressen op van zijn vier vrienden: Blauwtje, Zwartje, Witje en de Rooie. Zij hebben allen een kleur als bijnaam, omdat ze een kleur in hun namen hebben. Tazaki was de kleurloze. Zo voelde hij zich ook: hij had niets te bieden, was een saaie piet zonder enige inhoud. Als hij de adressen heeft gekregen, gaat hij ze ook allemaal opzoeken.
Voor de lezer zijn dit spannende bezoeken. Wat was er toen gebeurd? Hoe zou hij ontvangen worden? Drie van de vrienden ontmoet hij. Elke ontmoeting is zeer boeiend beschreven. Allen hebben ze een totaal andere ontwikkeling doorgemaakt. Het mooist is de ontmoeting met één van de meisjes, Eri Kurono, de Zwarte. Hij moet hiervoor helemaal naar Finland reizen. Hun gesprek levert verrassende onthullingen op. Zij krikt zijn zelfbeeld op, want ze keek juist tegen hem op. Ze was zelfs heel erg verliefd op hem. Als hij dat toen had opgemerkt, dan zou hij zeker een relatie met haar zijn begonnen. Zijn leven zou heel anders zijn verlopen! Ze wil dat hij haar één keer in zijn armen neemt. Murakami beschrijft de omhelzing uitvoerig, een hele bladzijde. Het is een ontroerende passage.
Haruki Murakami is een Japanse schrijver. De Japanse cultuur komt nauwelijks naar voren.
Het verhaal zou zich overal in de wereld kunnen afspelen. Behalve in het laatste hoofdstuk besteedt de schrijver geen aandacht aan de omgeving, of aan de leefgewoontes. Het gaat om de mensen met hun sores. Opmerkelijk is het dat het wat betreft zaken als vriendschap, liefde, geluk, verdriet en angst bij Japanners op dezelfde manier toegaat als bij ons in de westerse wereld. Omdat Murakami zich vooral richt op universele thema’s is deze roman zo toegankelijk en aansprekend.
Het laatste hoofdstuk brengt ons wel in een typisch Japanse sfeer.Hij beschrijft dan het reusachtige Shinjuku-station in Tokyo, het drukste treinstation in de wereld. Tsukuru is van jongsafaan gefascineerd door stations. Het is nauwelijks te geloven dat zulke overweldigende mensenmassa’s vijf dagen in de week elke ochtend en avond door maar een handjevol stationspersoneel in goede banen worden geleid. De vraag wordt gesteld waarom de Japanse reizigers allemaal allemaal naar beneden kijken. Zijn ze ongelukkig? Tsukuru geeft als belangrijkste reden dat ze moeten opletten dat ze in de menigte niet op de hielen worden getrapt en zo een schoen verliezen. Schoenen worden in het helse drijfzand van de spits spoorloos opgezogen. Dan zit er voor zo iemand niets anders op dan een manier te bedenken om de lange dag zonder schoen door te komen. De ordelijke mensenstromen, de treinen die keurig volgens de dienstregeling vertrekken, het treinpersoneel dat elkaar op de juiste tijd aflost, dit alles geeft Tsukuru rust.
De kleurloze Tsukuru en zijn pelgrimsjaren is een prachtig boek. Het is geen roman voor ongeduldige lezers die alleen geboeid worden door een spannende plot. Daarvoor wijdt de schrijver te veel uit in zijn beschrijvingen en het volgen van de gedachten van de hoofdpersoon. Dit alles wel in een prachtige taal. Voor mij was het lezen van deze roman een kwestie van langzaam genieten. Het boek is zeker niet saai. De zoektocht naar de verloren vrienden zorgt voor voldoende spanning.
Een prachtige roman voor de literatuurliefhebber.