Daniëlle Hermans en Esther Verhoef – Stil in mij. Overleven bij de nonnen. ISBN 978-94-005–0425-7, 286 pagina’s, € 18,95. Utrecht: A.W. Bruna 2014.
Eenentwintig vrouwen, opgegroeid bij de nonnen, vertellen over hun gruwelijke jeugd.
Nadat het Rapport van de commissie-Deetman was verscheen, waarin mannen vertelden hoe zij in hun jeugd waren misbruikt door broeders en priesters, voelden vrouwen met vergelijkbare ervaringen zich in aandacht tekort gedaan. Bij hen ging het over misbruik door nonnen. Ze meldden zich bij de officials, maar hun verhaal werd onvoldoende gehoord. Daarop besloten zij wat hen was overkomen aan de openbaarheid prijs te geven, via het veelbekeken televisieprogramma van Pauw en Witteman. Dát was het startsein voor openbaarheid en daar is dit boek het resultaat van.
Daniëlle Hermans ging op pad met Annemie Knibbe, voorzitster van het VPKK (Vrouwenplatform Kerkelijk Kindermisbruik). Samen interviewden zij tientallen vrouwen die hun zwijgen soms pas na tientallen jaren doorbraken. Ze vertelden hoe zij als kind door nonnen fysiek, psychisch en/of seksueel waren misbruikt en mishandeld door ‘Gods gefrustreerde en liefdeloze bruiden’ bij wie ze waren ondergebracht omdat zij thuis geen veilige haven meer vonden.
Daniëlle Hermans nam de gesprekken op en typte ze uit. Esther Verhoef, die zelf niet bij de interviews aanwezig was en daardoor ook emotioneel minder betrokken bij de slachtoffers, bewerkte de transcripties tot een boek. Haar plaats in het geheel maakte het eenvoudiger de interviews om te bouwen tot leesbare verhalen.
Leesbaar. Is het boek leesbaar? Ja en nee. Dat zegt niets ten nadele van dit boek, – integendeel zou ik zeggen -, maar dat ligt aan de materie. Want de vrouwen (van een aantal van hen staat in het boek ook nog een aandoenlijke kinderfoto) vertellen, soms schijnbaar emotieloos, hartverscheurende verhalen. En als je het kind op de foto ziet, beneemt dat je nog eens extra de adem.
Vandaar nu, even emotieloos, wat de kinderen ondergingen. Ze moesten alles eten. Lustten zij iets niet en moesten ze overgeven dan werden zij gedwongen hun braaksel op te eten. Ze werden, met een hardhandige greep in hun onderbroekje, erop gecontroleerd of ze niet in bed geplast hadden. Was dit het geval dan werden ze in het openbaar vernederd. Veel nonnen sloegen de kinderen. Anderen maakten er een gewoonte van keihard te knijpen in de schaamlippen van de meisjes. Een Indonesisch meisje dat sinds kort in Nederland was en slecht tegen de kou kon, werd uren naakt in de sneeuw gezet: ‘om te wennen’. Een meisje dat astma had, vertelde dat zij bij een aanval van benauwdheid naar een non toe moest om medicijnen te halen. Zij kreeg de medicijnen dan pas als ze de non eerst seksueel bevredigde, waarvan ze het nóg benauwder kreeg.
Er staan nog veel meer weerzinwekkende verhalen in dit boek, maar we houden het hierbij. Het zijn tenslotte voorbeelden uit 21 onvoorstelbaar gruwelijke verhalen van vrouwen die in hun latere leven vaak getraumatiseerd zijn geraakt. Ze lijden aan vaginisme, ze zijn bang voor vrouwen, ze durfden nooit een relatie aan te gaan. Volwassenen waren immers niet te vertrouwen? ‘Mijn persoonlijkheid is mij ontnomen’, zegt een vrouw. Een ander: ‘Toen ik als kind daar binnenkwam, hing er iets gruwelijks in de lucht. En dat is uitgekomen.’
Hermans en Verhoef hebben geschreven als: ‘ode aan alle vrouwen die hebben geleden onder het regime van nonnen. Wij willen er met dit boek aan bijdragen dat deze misstanden breder bekend raken en dat zij, die tot nu toe uit angst en schaamte gezwegen hebben, erachter komen dat zij beslist niet de enigen waren. En ook dat het niet aan hen lag.’
De moed van de geportretteerde vrouwen is groot, de discrete wijze waarop Hermans en Verhoef hun verhalen hebben opgetekend is bewonderenswaardig. Deze vrouwen hebben hun stem laten horen. En, evenals de slachtoffers die hebben gesproken met de commissie Deetman, dienen zij te worden gehoord en dient hen recht te worden gedaan.
Niet alleen aanbevolen aan Deetman en zijn commissie, maar ook aan de kerkelijke autoriteiten en natuurlijk aan alle gekwetste vrouwen en aan wie hen begrijpen wil in hun geschonden vertrouwen.
Dit boek is tevens op donderdag 3 juli 2014 uitgebreid besproken in het programma MeerInformatief op MeerRadio. Het geluidsbestand staat hieronder.