Jan Siebelink – De blauwe nacht. ISBN 978-90-234-8501-8, 316 pagina’s, € 19,90. Amsterdam: De Bezige Bij 2014.
Een literatuurstudie, het Parijs van de jaren zestig en heftige liefdesaffaires.
Simon Aardewijn, een gepensioneerd ambtenaar, woont met zijn vrouw en kleinkind in het voormalig gastenverblijf van Emile Zola in Médan aan de Seine bij Parijs. Simon is een groot deskundige op het gebied van Franse literatuur. Hij houdt daar regelmatig lezingen over. Ook heeft hij de roman A rebours van Joris-Karl Huysmans vertaald. Op zijn gevorderde leeftijd wil hij over dit boek een dissertatie schrijven. In professor Berkhout uit Leiden vindt hij een zeer betrokken promotor.
Simon is getrouwd met Martha op wie hij zeer gesteld is: zij was altijd zijn enige echte vriend geweest. Zijn dochter Elsa, ongehuwd moeder, woont ook in Parijs en is docente. Met haar heeft hij een bijna incestueuze verhouding. Hij vertrouwt haar alles toe, ook zijn liefdesverhoudingen. Het overgrote deel van het verhaal speelt zich af in Parijs. Het zijn de zestiger jaren, de tijd van de Algerijnse onafhankelijkheidsstrijd. De OAS (Organisation de l’Armée Secrète), vooral bestaande uit oud-militairen, verzette zich hevig tegen een zelfstandig Algerije. Ze pleegden veel bomaanslagen met duizenden slachtoffers. Simon wordt zelf slachtoffer van een bomaanslag.
Het boek laat twee kanten zien van Simon: de geleerde, maar ook de overspelige. Siebelink schrijft heel onderhoudend over zijn studie. Dagelijks werkt hij in de studiezaal van de Bibliothèque Nationale. De auteur beschrijft dat zeer sfeervol. Heel interessant zijn ook de gesprekken die Simon voert met zijn promotor, zowel in Leiden als bij hem thuis in Médan. Professor Berkhout bezoekt het huis van Simon. Simon laat hem Zola’s werkkamer zien, waar hij ’s nachts werkt. Ook toont hij de speciale raamloze kamer waar alleeen een tafel en een stoel staan. Op de tafel hét boek: A rebours. Berkhout: Een afgesloten plaats. Een terzijde van de buitenwereld. Kom je hier elke dag? Simon knikte. Dagelijks lees ik een korte passage.
Naast deze soms fascinerende stukken over zijn studie komen er ook grote gedeeltes voor die handelen over zijn affaires. Simon is voor vrouwen heel aantrekkelijk. Ze benaderen hem en hij heeft geen verweer. Als hij iets met hen begint, willen ze beslag op hem leggen. Dit wordt hem met de echtgenote van zijn promotor fataal. Siebelink is in de beschrijving van de seksuele handeling soms erg expliciet. Is dit nodig? Voegt het iets toe? Ik vrees dat Siebelinks grootste fans, de leden van leesclubs, hierdoor behoorlijk geschokt zullen zijn. Deze passages vormen wel een groot contrast met de literatuurstudie en de poëtische beschrijvingen van Parijs.
De blauwe nacht is gedeeltelijk autobiografisch. De streng-orthodoxe afkomst van de schrijver komt enkele malen ter sprake. Zijn kennis van Parijs en de Franse literatuur heeft te maken met zijn tijd als leraar Frans. Bovendien vertaalde hij zelf in 1977 de roman A rebours.
Dit wel een zeer opmerkelijk boek. Het is prachtig geschreven. Op meesterlijke wijze weet Siebelink het Parijs van de zestiger jaren in beeld te brengen. Het is ook qua inhoud een heel rijk, goed opgebouwd boek, wat leest als een trein en tot het eind boeiend blijft. De roman kent ook veel diepgang, er zijn zelfs diepere gedachten over de erotiek: Je kunt met de hele wereld naar bed gaan, maar er gebeurt niets. Zolang het hart niet is geraakt, blijft het lichaam onaangeroerd.
Het is ook mooi om te zien dat Simon steeds blijft terugvallen op zijn grote liefde, zijn echtgenote Martha: de enige met wie hij kon wonen, op z’n gemak voelen, wier gezicht hem nooit verveelde.
Jan Siebelink heeft wederom een heel sterk boek toegevoegd aan zijn indrukwekkende oeuvre.