Ronald Giphart – Harem. ISBN 978-90-5759-713-8, 382 pagina’s, € 19,95. Amsterdam: Podium 2015.
De nieuwste Giphart met oude en nieuwe thema’s, sympathiek en uitdagend.
Dit boek is een familiegeschiedenis over de familie de Hoop (later Hope). Het gaat over drie generaties en de kroniek wordt geschreven door iemand van de jongste generatie: Liam Hope. Zijn overgrootvader Piet de Hoop werd ooit uit het water gered door de Schot Liam Mac Donald. De dankbaarheid voor die redding werd getoond in de naamgeving van de mannelijke leden van de familie de Hoop. De opa van Liam heet McDonald en wordt Don genoemd. De vader van Liam heet ook MacDonald, hij wordt Mac genoemd. Hij is de eigenlijke hoofdpersoon. Een McDonald drie kwam er niet, maar ook Liam verwijst naar de naam van de Schot.
De twintigjarige Liam schrijft de familiegeschiedenis in de jachthut van zijn vader. Hij wordt aangeduid als ‘ik’. In deze roman wordt veel gewisseld van perspectief, maar bij ik weet je dat Liam aan het woord is en bij hij/zij gaat het over anderen. Het blijft wel goed opletten bij de voortdurende perspectief- en tijdwisselingen.
De eigenlijke hoofdpersoon in Harem is Mac, de vader van Liam. Liam wil alles weten over zijn vader, die zelf nooit iets over zichzelf vertelt. Daarom gaat hij zelf op onderzoek naar diens geschiedenis. De gehele roman speelt zich af in de jaren zeventig van de vorige eeuw. Mac’s vader was een advocaat die de zaken behartigde voor beroemde popbands, onder andere de Rolling Stones. Bij hen thuis kwamen artiesten en kunstenaars en werd geëxperimenteerd met drank, drugs en seks. Mac ging tot zijn achttiende naar de kostschool en daarna emigreerde hij naar Stockholm. Daar leerde hij de beroemde fotograaf Jacob Sjöberg kennen, die hem het vak leerde. Diens vrouw Cilla wijdde hem in op het terrein van de seks. Op de kunstacademie, waar hij fotografie studeerde, ontstond een hecht vriendenclubje. Samen richtten ze een band op die erg succesvol werd.
Met Freja, een medestudente die voor hem poseerde, kreeg hij een relatie. Mac vond haar ontzettend mooi, Giphart is met de beschrijving van haar niet zuinig:
Mac voelde haar aanwezigheid letterlijk in zijn ruggenmerg. Geen geilheid, maar een voorouderlijke drift. Iedere man zal die verzengende wellust herkennen. Sommige vrouwen, hooguit een paar op de duizend, hebben dat effect op mannen. Er trok een gloed door zijn lijf. Mijn moeder was voor hem het archetype van zinnelijkheid en verlangen. Femme fatale, Cleopatra, Dido, Salomé. Mata Hari, Marjolein, Cilla, Freja.
Mac is ook zeer onder de indruk van haar borsten. Naar aanleiding van een naaktfoto van Freja besluit zijn band de naam Freja Bröst (de borsten van Freja) te kiezen.
Hij gaat met haar samenwonen. Als fotograaf is hij zeer succesvol en daarom kan hij een oude melkfabriek kopen die verbouwd wordt en huisvesting biedt aan talrijke kunstenaars. De naam wordt de Melkerij. Zijn assistente Tilde komt er wonen, ze heeft een relatie met Freja, maar ook met Mac. Hij krijgt twee kinderen: Liam van Freja en Ronja van Tilde. Later in het verhaal wordt zijn ‘harem’ nog uitgebreid met de jonge Nina die ook in de Melkerij komt wonen. De verdwenen moeder van Freja wordt door Mac opgespoord, ze blijkt een prostituee te zijn. Als haar dochter moeder wordt, vestigt ze zich ook in de Melkerij. Over de Melkerij wordt in Stockholm veel geschreven. Het gaat dan over Mac en zijn harem. In een interview in Trouw maakt Giphart wel duidelijk dat dit niet zijn levensstijl is. Met mijn vrouw Mascha heb ik een harem. Wat opvalt is, dat de manier waarop hij al deze situaties beschrijft heel natuurlijk en aanvaardbaar is.
Harem is een prachtige roman. Na vijftien jaar schrijft Giphart weer ongeremd over seks, maar het gaat ook over liefde en vooral ook over vriendschap. Heel mooi wordt de vriendschap beschreven tussen Mac en Hampus. Zijn vriend is een volkomen oermens die zich volledig uitleeft in de kunst, de seks, de muziek en de jacht. Zijn dood is al even opzienbarend als zijn leven. Giphart beschrijft ook heel gedetailleerd wat fotografie tot kunst kan maken. Het is vooral la vista, de blik van de fotograaf naast het licht en de compositie. Voor sommigen misschien te veel informatie, maar de passie voor de fotografie is heel overtuigend en helder verwoord.
Een ander onderwerp dat door Ronald Giphart heel gedetailleerd en deskundig wordt behandeld is de jacht. De hoofdpersoon Mac leert het jagen van zijn vriend Hampus. Alle aspecten van de jacht komen aan de orde, tot zelfs het villen van de jachtbuit. Eén van de mooiste gedeeltes in de roman is de jachtpartij van Liam en Mac bij de jachthut en vanuit een uitkijkpost. Uren wachten ze op het wild. Eindelijk heeft Liam een goed gesprek met zijn vader: een prachtig vader-zoon-moment.
Harem speelt zich af in Zweden en dat zullen we weten ook. Regelmatig gebruikt Giphart onvertaalde Zweedse woorden. Freja zegt op een gegeven moment dat Mac uit haar trosor moet blijven. Het woordenboek zegt dat het slipje betekent. Echt onnodig en duister. Hij gaat het Zweeds ook wel eens letterlijk vertalen, dat kan nog wel. Zo komt vaak voor de hel van de duivels, een heftige Zweedse verwensing. Soms geeft hij ook de vertaling in voetnoten. Dat is iets voor een reisgids of studieboek, maar niet voor een roman.
Afgezien van de informatiedrang van Giphart over Zweden heeft hij met Harem één van zijn beste boeken geschreven. Het is vooral ook een sympathiek boek. De romanfiguren worden met veel empathie beschreven. Het is duidelijk ook een wat rijper werk, de jongensachtige brutale humor is verdwenen en de seks is minder expliciet.
Een absolute aanrader.