Anna Enquist – Kwartet. ISBN 978-90-295-8944-4, 269 pagina’s, € 19,95. Amsterdam: De Arbeiderspers 2014.
Psychologische roman over verlies en muziek.
In haar nieuwste roman wendt Anna Enquist haar deskundigheid als psychotherapeute en haar ervaring in de muziek aan voor een goed onderbouwd verhaal. Zij beschrijft onder andere een echtpaar dat te maken heeft met het verlies van hun twee kinderen. Over zo’n situatie kan ze uit eigen ervaring vertellen. Met haar kennis en ervaring komt Anna Enquist tot een heel menselijke en geloofwaardige roman.
Kwartet beschrijft het leven van vijf personen die allemaal iets te maken hebben met muziek. Vier van hen spelen in een kwartet. In korte hoofdstukken komt steeds één personage aan het woord. Ze krijgen allemaal evenveel aandacht zodat er geen sprake is van één hoofdpersoon. Voor de lezer is het misschien moeilijk om je steeds weer in een ander persoon te moeten inleven.
De eerste persoon is Reinier, een alleenwonende oude man die heel moeizaam loopt. Op zijn weg naar de vuilcontainer, wordt hij geheel onverwacht geholpen door de Marokkaanse jongen Driss. Reinier was ooit een beroemde cellist en docent aan het conservatorium. Er ontstaat een band tussen Reinier en Driss. Driss doet boodschappen en luistert naar de muziek van Reinier. De moeder van Driss maakt zijn huis schoon. We krijgen een heel positief beeld van deze Marokkanen.
In hoofdstuk twee volgen we Heleen. Ze is verpleegkundige in een artsencentrum. Ze heeft een gezin, maar ze heeft met haar zonen en echtgenoot slechts oppervlakkig contact. Komt dat omdat het mannen zijn, of omdat zij met haar afsprakenlijstjes alles te streng regelt? Ze heeft cello les bij Reinier. Haar troost vindt ze in het samenspel in het kwartet.
Carolien is de derde hoofdpersoon. Ze is arts in het al genoemde artsencentrum. Ze is getrouwd met Jochem. Hun grote tragiek is dat hun zoons zijn omgekomen bij een busongeluk. Carolien kan en wil dit verlies niet verwerken. Ze accepteert van niemand hulp, zelfs niet van Jochem. Haar werk is haar therapie en dat geldt ook voor het musiceren in het kwartet samen met Jochem.
Jochem is vioolbouwer en vioolrestaurateur. Met veel toewijding en groot vakmanschap doet hij zijn werk in zijn atelier. Anna Enquist beschrijft dit met veel liefde. We maken mee dat instrumenten die niet goed meer klinken of kapot zijn zorgvuldig worden gerepareerd en hun oorspronkelijke klank terugkrijgen. Vakmanschap is meesterschap. Sinds het verlies van zijn zoons is de relatie met Carolien heel moeizaam. Hij is wel heel zorgzaam voor haar. Het verlies van hun zoons verwerkt hij door helemaal op te gaan in zijn werk.
De laatste persoon is Theo. Hij is gescheiden en zorgt voor zijn kind. Dit gaat niet zonder problemen. Hij was directeur van een muziekcentrum. Toen het centrum pas open was, traden er interessante ensembles en gerenommeerde solisten op. Theo kreeg veel complimenten over zijn programmering. Al snel volgde de neergang: de subsidiering droogde op, de prijzen gingen omhoog en de zaalbezetting ging omlaag. Ensembles gingen te gronde, orkesten werden opgeheven. Het gebouw werd ook voor andere doeleinden gebruikt: beurzen, bedrijfsfeesten, modeshows enzovoort. Tot de gemeente besloot tot verkoop en Theo werkloos werd.
De hoofdstukken waarin het kwartet speelt zijn hartverwarmend. Enquist gaat uitvoerig in op de muziekstukken en het samenspel. Ze benadrukt ook de therapeutische werking: Muziek geeft vorm aan je verdriet, het verklankt je verlies en biedt daar tegelijkertijd troost voor.
Het boek heeft een zeer verrassende wending: van een psychologische roman wordt het ineens een thriller met veel geweld. Je kunt je afvragen of dit nodig was in deze mooie roman. Aan de andere kant kunnen we in deze tijd allemaal onverwacht met geweld geconfronteerd worden.
Anna Enquist is een veelzijdig auteur (zie ook https://www.leeskost.nl/?p=1806 en https://www.leeskost.nl/?p=1549). Ze ruimt in deze roman veel plaats in voor ongenoegens over maatschappelijke misstanden. In de eerste plaats de achteruitgang van de zorg. Reinier is als geïsoleerd levende bejaarde daarvan een voorbeeld, maar ook de artsen in het artsencentrum kunnen hun werk niet bevredigend verrichten. Bij Theo zagen we de teloorgang van de cultuur. Heel fel uit Enquist zich over de politiek en de ambtenarij: Ze zijn dom en kunnen niets. De incompetentie straalt ervan af. Stupide klootzakken. Corrupt frauduleus.
Mooie literaire roman met een rijke inhoud die tot nadenken stemt.