Frank Mehring – Soundtrack van de bevrijding. Swingen, zingen en dansen op weg naar de vrijheid. ISBN 978-94-6004-220-1, 126 pagina’s met cd-rom, € 19,95. Nijmegen: Vantilt 2015.
Over de tijdens de bevrijdingsfeesten (1944-45) gespeelde muziek en de teksten die daarbij hoorden.
Binnenkort wordt de zeventigste verjaardag van de bevrijding van Nederland gevierd. Een goede gelegenheid om aandacht te besteden aan de culturele betekenis van de bevrijdingsmuziek. Een en ander is vergemakkelijkt nu het Nationaal Bevrijdingsmuseum 1944-1945 te Groesbeek in het bezit is gekomen van een collectie bevrijdingsmuziek.
Muziek was en is belangrijk bij het verwerken van grote persoonlijke verliezen en dat gold ook in de oorlogstijd. Daarnaast speelt muziek een rol bij het herstellen van de nationale identiteit.
Het boek begint met een sfeervolle fotoreportage van de bevrijdingsfeesten. Daarna wordt een dertiental bevrijdingsliedjes ingeleid door Jens Barnieck. Van elk lied wordt als illustratie het omslag van de bladmuziek afgebeeld, een prima sfeerbeeld. Naast de volledige tekst krijgen we informatie over componist en tekstdichter. De lezer kan horen hoe het klonk, want in het boek is een cd-rom ingesloten waarop deze nummers worden vertolkt. Alleen over de zangers vernemen wij niets, jammer. Zijn het misschien hedendaagse artiesten?
Van deze liederen is Lili Marleen het beroemdst. We krijgen een Nederlandse bewerking te zien en te horen. Het leukste vind ik het Engelstalige Snoezepoes, overigens een creatie van onze ‘eigen’ Jack Bulterman (1909-1977).
Frank Mehring (1970) is hoogleraar Amerikanistiek aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Hij wijst ons er op dat we de foto’s van toen uitvoerig kunnen bekijken en bestuderen, maar dat we de geluiden van toen niet horen. Hij wilde weten hoe de muziek van de bevrijding klonk. Welke soundtrack begeleidde de scènes op de foto’s? Dankzij de muzieknoten en de teksten aan Nederlandse bladmuziek die het Bevrijdingsmuseum kreeg kunnen we een antwoord formuleren op de vragen: wat voor muziek werd er na de bevrijding gespeeld, welke liedjes werden toen gezongen, wat was hun achtergrond, welke betekenis hadden onze bevrijdingsliedjes en waarom zijn de meeste van deze liedjes uit ons cultureel geheugen verdwenen?
De thema’s van liederen van oorlog en bevrijding komen ook aan de orde, evenals de marsmuziek, de hymnen aan vrijheid en gerechtigheid, liefdesliederen, lantaarns en bevrijding (waarin nogmaals en nu uitgebreid aandacht voor Lili Marleen), boogiewoogie & swing en tenslotte foxtrotten en flirten. Het hoofdstuk besluit met: het zou echter niet lang duren voor de luchthartige benadering van de interculturele betrekkingen bitterzoet werd, toen meer dan tweeduizend ‘oorlogsbruiden’ inscheepten om aan de andere kant van de oceaan een beter leven te zoeken, ver van de oorlogsruïnes en vernielde plaatsen in Nederland… Voordat veel van deze liederen konden worden opgenomen om het collectieve geheugen binnen te dringen, was de magie van de zomer van 1945 voorbij.
Iets verderop lezen we: Langzaam keerde de publieke opinie zich tegen de soldaten en daar werden de vrouwen met wie ze relaties hadden mede het slachtoffer van. De toon van de liedjes die eind 1945 populair werden, veranderde mee en gaat van waarschuwend over in beschuldigend.
In een interview met de muzikant Jan Hendriks, die na de bevrijding in een band speelde, laat deze weten: Erop terugkijkend denk ik, dat ik met de muziek eigenlijk de oorlog heb overleefd.
Leuke en interessante informatie over een tot nu toe vrij onbekend stuk (muziek)geschiedenis.
Dit boek is tevens op woensdag 6 mei 2015 besproken in het programma Puur Cultuur van MeerRadio. Het geluidsbestand staat hieronder.