Pieter Steinz – Leven met ALS. Literatuur als levensbehoefte. ISBN 978-90-468-1923-4, 224 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Nieuw Amsterdam 2015.
52 columns over wereldliteratuur in verband gebracht met de ziekte ALS.
Pieter Steinz (1963, zie ook https://www.leeskost.nl/?p=3579 en https://www.leeskost.nl/?p=3987)), die zoals algemeen bekend is, aan ALS lijdt, schreef de afgelopen anderhalf jaar voor de NRC wekelijks een column waarin hij het verloop van zijn ziekte verbond met boeken die hij als scholier, student, docent, literair journalist en directeur van het Nederlands Letterenfonds gelezen heeft. Het gaat om 52 stukken die elk een prachtige tekening kregen van Hajo. We krijgen op die manier een volledig en gedetailleerd overzicht van het ziekteverloop en daarnaast is er steeds een korte bespreking van een boek. Ik geef hier enkele voorbeelden.
Als eerste voorbeeld De time-lapse van je levenseinde. Time-lapse is een versnelde film. Hier gaat het om het versneld oud worden. Het gaat om een roman van Oscar Wilde: Het portret van Dorian Gray. In deze roman gaat het om een plotselinge verandering: ineens oud. Pieter Steinz gaat vervolgens uitleggen dat de ziekte ALS je in een enorm tempo kan verouderen. Hij geeft als voorbeeld dat hij een jaar daarvoor de marathon van Parijs liep in een recordtijd. Na enkele maanden ALS moet hij op de wind letten, omdat bij tegenwind hij niet meer vooruitkomt.
Op het eerste gezicht verbazingwekkend is de keuze voor Oblamow van Ivan Gontsjarov. Pieter Steinz was immers superactief: werkdagen van twaalf uur en weken van zestig. Nu moet hij kiezen voor een enkele activiteit per dag. De passiviteit van Oblamov is voor hem een les. Nu kan Pieter gelaten alle ellende in zijn leven van zich af laten glijden, terwijl hij in zijn tuin luiert op een zonnige namiddag.
Van Shakespeare’s Macbeth geeft Pieter een mooie samenvatting en hij gebruikt de moraal van het verhaal: je moet de voorspelde toekomst niet zelf willen versnellen en voorspellingen komen altijd anders uit dan je dacht. Als je de mededeling krijgt dat je ALS hebt, ben je geneigd je ernaar te gaan gedragen. De voorspelling van zijn ziekteverloop klopt totaal niet
Pieter bracht heel lang zijn verplichte siësta door in de voorkamer tussen zijn boeken. Hij keek dan naar de ruggen van zijn lievelingsboeken en naar de boeken die hij nog ‘moest’ lezen. Eén van die leesklussen was om Op zoek naar de verloren tijd van Proust in zijn nog beperkte tijd te lezen. Het kwam er nu op aan: de laatste kans voor dit ultieme boek: book to read before you die. Het valt hem tegen, het gaat te langzaam. Hij moet accepteren dat het uitlezen van dit boek toegevoegd moet worden aan het lijstje van dingen die hij altijd gewild heeft maar nooit meer zal doen, zoals eten in een driesterrenrestaurant, de marathon van Boston lopen en naar de dierentuin gaan met een kleinkind.
De Franse zanger Jacques Brel is sinds jaar en dag Pieters favoriete chansonnier omdat zijn teksten de kwaliteit van poëzie hebben en zelfs zijn vrolijke melodieën van melancholie doortrokken zijn. Op aanraden van zijn vrouw is hij al bezig met het draaiboek voor zijn dood: van rouwkaart tot herdenkingsbijeenkomst. Jacques Brel moet daar zeker klinken. In het Oeuvre intégrale zoekt Pieter het ideale uitvaartnummer. Het wordt uiteindelijk Orly. Het lied handelt over een vrouw die zich op een Parijs vliegveld met de grootste moeite losmaakt van de liefde van haar leven en die onder ogen moet zien dat het afscheid definitief is.
Zo zijn er nog 48 van deze prachtige en indrukwekkende columns. Aan de ene kant schrijft Steinz over zijn lievelingsboeken en muziek. Hij doet dat heel kort, maar hij raakt heel vaak de essentie en als lezer werkt het heel inspirerend. Je wordt heel sterk gestimuleerd deze boeken te lezen (voor het te laat is). Aan de andere kant is er het verslag van het ziekteproces. Het gaat hier duidelijk om een verschrikkelijke en slopende ziekte. Pieter vertelt heel zakelijk en nuchter hoe hij in een snel tempo van bijna alles afscheid moet nemen. Tussen de regels door is er wel de emotie. Het is verbluffend hoe hij nog zo veel energie had om dit zeer bijzondere boek te schrijven.
Prachtige, heel bijzondere columns