Marga Minco – Na de sterren. ISBN 978-90-282-2611-2, 303 pagina’s. Amsterdam: Van Oorschot 2015.
Marga Minco koos haar ‘eigen’ beste verhalen.
Uitgeverij Van Oorschot geeft in de reeks Gedundrukt verhalenbundels uit. Annie M.G. Schmidt en Simon Carmiggelt gingen Marga Minco (1920) voor. Ze heeft de bundel zelf samengesteld uit haar oeuvre van verhalenbundels, uitgegeven tussen 1951 en 2007.
Nederland is zo ongeveer het enige land waar korte verhalen niet gewaardeerd worden. Een uitspraak van A.L. Snijders, de schrijver die voor Nederland leest juist een verhalenbundel heeft samengesteld die in november gratis wordt verspreid. Deze bundel wordt dus op een gunstig moment uitgegeven. De korteverhalenschrijfster Alice Munro won in 2013 de Nobelprijs voor de Literatuur.
Zijn de verhalen van de nu 95-jarige Marga Minco in deze tijd nog interessant? Direct al bij haar eerste verhaal word je geboeid: niet langdradig, heel direct en ook geestig. Dit eerste verhaal Een voetbad (1951) behoort tot de humoristische, absurdistische vertellingen. Het is in één opzicht gedateerd: tegenwoordig laten we geen huis-aan-huis-verkopers meer binnen. Deze verkoper raadt een mevrouw dringend aan een voetbad te nemen. Na lang aandringen, komt ze met een teiltje water. De verkoper strooit er poeder in. Als de man weg is, merkt ze dat haar voeten vastzitten in een keiharde gipsmassa.
De Tweede Wereldoorlog en de nasleep daarvan speelt een grote rol in het werk van Minco. Zelf gelukte het haar te ontkomen aan de Duitsers. Als enige van haar familie wist ze te overleven. Zij heeft daarover schuldgevoelens. De schrijfster kan in haar verhalen ook wel kritisch zijn over de houding van haar landgenoten tegenover Joden in en na de oorlog. Heel ontluisterend en beschamend is het verhaal Het adres (1957) waarin een Joods meisje de in bewaring gegeven spullen komt opeisen. Heel brutaal wordt dit geweigerd. In het verhaal Storing (1994) is er een toevallige ontmoeting tussen een onderduikster en een mevrouw die haar liet onderduiken. De onderduikster werd uitgebuit en afgeblaft: het is een pijnlijke confrontatie.
De bundel bevat behalve verhalen ook de novelle Een leeg huis. Naast Het bittere kruid is dit een van haar sterkste boeken, helaas wat ondergewaardeerd. Goed dat Minco dit boek zelf voor deze bundel geselecteerd heeft. De novelle gaat over twee Joodse vrouwen, Sepha en Yona. Beiden hebben ondergedoken gezeten, maar Yona zeer geïsoleerd en Sepha in Amsterdam. We maken mee dat Sepha haar draai weer vindt, terwijl het Yona niet gelukt haar leven weer op te pakken, ze pleegt zelfmoord.
Zelfs in verhalen waar de oorlog een rol speelt gelukt het de schrijfster om humoristisch te zijn. Een voorbeeld is Hier is Moos (1973). Tante Sophie was half Joods en hoefde geen ster te dragen. De SD hield haar wel goed in de gaten, want er was een grote kans dat ze Joodse onderduikers had. Toen een SD’er aanbelde om het huis te doorzoeken riep ze juist: ‘Moos, even wachten’. De SD’er ging direct naar binnen om Moos te grijpen. In de kamer lag een kat. Tante: ‘Daar is Moos’.
Een ander thema in de verhalen is de eenzame, ongelukkige vrouw. Mooie voorbeelden: Iets anders (een vrouw gaat uit stelen om eens iets heel anders te doen), De dochters van de majoor (dochters die tevergeefs wachten op de man van hun leven), De tuin (Een vrouw met een verwaarloosde tuin die steeds meer tuinboeken koopt, maar het werk aan de tuin steeds maar uitstelt), Om zeven uur (een vrouw met borstkanker, die alles alleen moet verwerken, omdat haar man weinig begrip heeft).
Het laatste verhaal van de bundel Namen (1979) is autobiografisch. Ze beschrijft waarom ze steeds van naam verandert. Haar eigenlijke naam was Sara. Met die naam werd ze gepest en daarom ging ze zich, toen ze ging schrijven, Selma noemen naar Selma Lagerlöff. In de oorlog kreeg ze een vals persoonsbewijs met daarop de naam Marga. Deze naam heeft ze aangehouden.
Het verschijnen van deze bundel is een aangename verrassing. Zeer terecht komt het werk van Marga Minco weer in de belangstelling. De verhalen zijn zeer zorgvuldig geformuleerd, heel sober, geen woord te veel. Geen grote dramatiek met veel emoties, terwijl de thematiek zich daar wel voor leent. Haar korte zinnen hebben toch veel zeggenschap. Een ware kunst: met weinig woorden toch veel zeggen, zoals ook Elsschot of Bordewijk doen.
Hernieuwde kennismaking met de prachtige verhalen van Marga Minco.