Jan Siebelink – Margje. ISBN 978-90-234-9675-5, 264 pagina’s, € 19,90. Amsterdam: De Bezige Bij 2015.
Na het verhaal over zijn vader, nu een roman over Siebelinks moeder.
Tien jaar na Knielen op een bed violen, een van de succesrijkste romans uit de Nederlandse literatuur schreef Siebelink (1938) weer een roman over het kwekersgezin waarin hij opgroeide. Dit boek vormt meer een aanvulling dan een vervolg. Er is minder aandacht voor de vader en het zijn nu zijn moeder Margje en zijn broer Thomas waarover verteld wordt.
Het verhaal begint en eindigt in het heden. Ruben is 74 jaar, zijn ouders zijn al jaren dood. Het is Oudejaarsdag en het heeft gesneeuwd. Samen met zijn broer Thomas wil hij naar het graf van hun ouders. Zijn broer die blind is, komt niet opdagen en Ruben gaat alleen. Het verhaal wordt verteld in een niet-chronologische volgorde. In vele flash-backs wordt het leven van Margje verteld.
In de nacht dat Margje werd geboren was de boerderij waar ze woonde door winterse omstandigheden onbereikbaar. Haar vader, een boer, deed de bevalling. Margje was een intelligent meisje, maar zij mocht als meisje niet studeren. Al op de lagere school leerde ze Hans Sievez kennen. Ze hadden een heel goede band en met hem zou ze trouwen. Al op haar dertiende trad ze als kindermeisje in dienst van haar oom Anton. Zijn vrouw was opgenomen in een inrichting. Hij was een vermogend man en woonde in Villa Benvenuto. In de villa logeerden vaak buitenlandse gasten. Haar oom nam haar ook mee naar de tenniswedstrijden van Roland Garros in Parijs. Als Ruben met zijn moeder oom Anton bezoekt ontdekt hij foto’s van haar met Anton. Er is ook een foto van moeder in de wintertuin van Krasnapolski. Hij vermoedt dat er iets was tussen zijn moeder en oom Anton.
Margje was door haar werk bij Anton een beetje een vrouw van de wereld geworden en door het huwelijk met Hans Sievez moet ze vele stappen terug doen. Voor haar jongens is ze een vrolijke en royale moeder. Na de bekering van zijn vader draait ze alleen op voor de opvoeding van hun zoons. Hoewel Ruben zijn moeder voortdurend pleast blijft Thomas haar lieveling en dat terwijl hij niet deugt, hij is vaak dronken. Ruben is de verantwoordelijke zoon die zijn vader steunt en die na de dood van vader de kwekerij in de gaten moet houden. Zijn moeder verwijt hem voortdurend dat hij dat niet goed doet: er wordt gestolen en de kwekerij vervalt.
Ook het leven van Ruben wordt nader ingevuld. Hij is een voorbeeld van een intelligente jongen uit een eenvoudig milieu. Hij mag niet meedoen voor het toelatingsexamen van de HBS en moet naar de ULO en daarna naar de kweekschool. Als onderwijzer studeert hij voor de middelbare akten Frans.
Ten aanzien van de seksualiteit is Jan Siebelink dit keer erg terughoudend en kies. Dit in tegenstelling tot de roman De blauwe nacht (zie https://www.leeskost.nl/?p=3234). Liefdesperikelen worden slechts vluchtig aangeduid, maar nooit expliciet verteld. Dat is bijvoorbeeld het geval als zijn broer Thomas de vriendin van Ruben belaagt.
Het blijft ook een groot raadsel wat er op de kweekschool gebeurt tussen Ruben en zijn vriend Winfred. Die biedt hem geld voor bepaalde diensten. Op een gegeven moment zegt hij: Kom bij me. Morgen kunnen we al te oud zijn. Je krijgt er geld voor.
In het gezin zelf gaat het er vaak wat klef aan toe. Tientallen keren kust Ruben zijn moeder en klemt hij haar tegen zich aan. Ook de broers kussen elkaar regelmatig. Afgezien van die frequente intimiteiten heeft Siebelink de sfeer tussen moeder en zoons ontroerend weergegeven.
Jan Siebelink heeft met deze roman weer een prachtig literair werk geleverd. Niet alleen het verhaal sleept je mee, je kunt ook genieten van de taal. Vooral het beschrijven van het landschap is heel beeldend en suggestief. De omslag toont een schilderij van Jan Voerman met de IJssel, de rivier die in dit boek een grote rol speelt. Jan Siebelink schildert dit fraaie landschap met woorden.
Meer dan een mooie aanvulling op Knielen op een bed violen.