Elly de Waard – De zon is vrouwelijk. Een keuze uit de gedichten. ISBN 978-90-417-4051-9, 159 pagina’s, € 12,50. Amsterdam: Rainbow / De Harmonie, tweede herziene en uitgebreide druk 2015.
Selectie uit verschillende bundels (1978-2013) van Elly de Waard.
In de sympathieke serie Rainbow Essentials, waarin proza en poëzie van belangrijke auteurs in een zeer betaalbare editie worden uitgegeven, verscheen als deel 49 de al eerder uitgebrachte dichtbundel De zon is vrouwelijk van Elly de Waard. De oorspronkelijke bundel is herzien en aangevuld en telt nu 131 gedichten uit 13 bundels.
Elly de Waard (1940) schreef jarenlang pop- en rock-kritieken. Ze woonde samen met de dichter Chr. J. van Geel. Na zijn dood (1974) begon De Waard zelf te dichten. In 1978 verscheen haar eerste bundel Afstand. In de jaren tachtig was zij heel actief in de literaire tak van de vrouwenbeweging. Ze was medeoprichtster van de Anna Bijnsstichting die elke twee jaar een prijs uitreikt voor ‘de vrouwelijke stem in de literatuur’. Zij leidde een poëzieworkshop waaruit de dichteressengroep De Nieuwe Wilden ontstond en verzorgde twee bloemlezingen uit hun werk. De Waard woonde met Van Geel in het jachthuis ’t Vogelwater in de duinen bij Castricum, daar woont ze nog steeds, nu met haar vrouw.
De natuur speelt een grote rol in haar werk. Soms zijn gedichten slechts een waarneming:
Er is een vederlicht verkeer in deze boom,
pluimgewicht rent over muizetrappen van de takken
Meestal worden waarnemingen in de natuur metaforisch gebruikt.
Hoe droef de bloemen
uit hun midden zien
een zuster weggerukt
Grappig is het gedicht De boom draagt. Het gezoem van de bijen in een boom vergelijkt ze met het geluid in een kroeg.
Zoemen, eindelijk zo
intens, als soms ook hangen
kan in kroegen, als men
na kantoortijd of een dag van
zwijgen zich publiekelijk
ontremt
Vanaf haar derde bundel Furie bevatten de gedichten veel lichamelijkheid. Het zijn vaak hartstochtelijke liefdesgedichten waarbij het gaat om liefde tussen vrouwen. Zij is soms heel expliciet over seks.
Zo wil ik mij
herinnerd blijven
tussen haar dijen
met mijn lippen
om haar stijve tepels, been
tussen haar lange
benen, mijn hele
lijf over ze
heen.
Elly de Waard ziet het dichten als een ambacht. Toen ze samenwoonde met Chris van Geel assisteerde ze hem. Ze was zijn secretaresse, maar ook werkten ze samen met het dichten, van hem leerde ze de techniek. Vanwege haar muziekverleden let ze vooral op de muzikaliteit. De verzen bevatten dan ook zonder uitzondering een ritme. Dat maakt ze goed reciteerbaar. Ze past er wel voor op dat metrum en ritme speels blijven. Ze gebruikt zelden eindrijm en het afbreken van zinnen is soms gewaagd. Daarvan getuigen de bovenstaande fragmenten.
Wat vorm betreft zijn de strofen meestal heel afwisselend. In de bundel Een wildernis van verbindingen, gebruikt ze consequent tienregelige strofen. In enkele bundels gebruikt ze steeds de distichon (de tweeregelige strofe. Het gedicht Een nachtelijke ontmoeting is daar een voorbeeld van. Het is een prachtig, ontroerend gedicht waarbij de ‘ik’ ’s nachts een uil ontmoet. Zij, liggend op de grond, de uil vlakbij op een tak.
Nog twee citaten. De titel van de bundel:
De zon is vrouwelijk
in onze taal, is zij
Haar laatste gedicht:
mijn leven lang
hield ik mijn adem in
om hem bij leven
uit te blazen.
Goed inzicht in het werk van de dichteres.