Gianluigi Nuzzi – De kruistocht. Paus Franciscus en zijn geheime strijd tegen corruptie in het Vaticaan. Vertaald uit het Italiaans (Via Crucis) door Manon Smits. ISBN 978-94-600-3124-3, 303 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Uitgeverij Balans 2016.
De zware strijd van Paul Franciscus om de Romeinse curie te hervormen.
Dit boek begint met de plannen van Johannes Paulus I, in september 1978 vlak na zijn verkiezing tot paus om een aantal curiekardinalen en andere hoge prelaten te ontslaan, vanwege hun nauwe banden met de in opspraak geraakte bankiers Michele Sindona en Roberto Calvi. Voordat hij kan beginnen met het uitvoeren van zijn plannen overlijdt de paus.
Begin juli 2013 is voor de huidige paus Franciscus de tijd gekomen om de verregaande hervormingen die hij de katholieken over de hele wereld heeft beloofd in gang te zetten. Het is het begin van een oorlog. Een oorlog die nu nog steeds woedt, in de beslotenheid van de geheime kamers van het Vaticaan. Dit boek gaat over die oorlog, op grond van dusver ongepubliceerde documenten en met bewijzen van de gigantische en ogenschijnlijk onhoudbare misstanden die de paus nu het hoofd biedt, met ongekende moed en vastberadenheid. De auteur kon zelfs over live-opnamen beschikken van pauselijke uitspraken tijdens besloten interne bijeenkomsten van het Vaticaan.
Volgens de auteur gaat het slecht met de financiën van het Vaticaan, de kosten rijzen de pan uit, en is het financieel beheer een puinhoop. Er is geen enkele transparantie en er zijn onnoemelijk veel kosten waarvoor geen duidelijke procedures zijn gevolgd. Een en ander was al door de auditors ten tijde van paus Benedictus XVI geconstateerd, maar er gebeurde toen niets.
Franciscus stelt een nieuwe onderzoekscommissie naar de financiën van het Vaticaan in onder voorzitterschap van de Maltees Joseph Zahra. Deze commissie begint te onderzoeken wat er gebeurt met het geld voor heilig- en zaligverklaringen. In de ‘heiligenfabriek’ gaat het om zo’n half miljoen euro per ‘zaak’, maar er zijn geen documenten. Er bestaan geen kwitanties, er is geen enkele boekhouding over een geldstroom van miljoenen euro’s.
Ook over het onroerend goed van het Vaticaan bestaan geen serieuze gegevens. Kardinalen, andere prelaten en zelfs leken betalen geen of nauwelijks huur voor riante woningen op soms schitterende locaties. Het boek bevat een lijst waarin bewoners genoemd staan die gratis gebruik maken van ruime appartementen van het Vaticaan.
De curie staat diep in het rood en de giften van gelovigen uit de hele wereld ‘voor de armen’, de Sint-Pieterspenning, worden gebruikt om de tekorten aan te zuiveren. Uit een steekproefonderzoek blijkt dat 94 miljoen op bankrekeningen buiten de boekhouding staat. Ook is er geen inzicht in de beleggingen.
Het Vaticaan zelf is een belastingparadijs. ‘Werknemers’ kunnen een ‘persoonlijke btw-vrijstelling’ krijgen voor aankopen buiten de Vaticaanmuren. Dit werkt fraude in de hand. Men kan goedkoop benzine tanken en inkopen doen in de Vaticaanse supermarkt. De prijzen van de verkochte souvenirs liggen onder de inkoopprijs.
De bodem van het pensioenfonds is bijna bereikt. Er zijn grote zorgen of het Vaticaan de aangegane pensioenverplichtingen binnenkort nog wel kan nakomen. Ook Radio Vaticana zendt uit ‘vanuit een financiële afgrond’.
Velen zien de werkzaamheden van de commissie met lede ogen aan. Sommige belanghebbenden zijn bereid heel ver te gaan om hun bevoorrechte positie te behouden. Op zondag 30 maart wordt bij een zeer gerichte inbraak een deel van het geheime archief van de commissie ontvreemd.
Al deze zaken en nog veel meer worden in dit boek gedetailleerd uit de doeken gedaan. De onderzoeksjournalist Gianluigi Nuzzi publiceerde reeds eerder over het Vaticaan.
Nuzzi besteedt ook aandacht aan ‘het tegenoffensief va.n de Vaticaanse ambtenarij en de tegenstellingen tussen Franciscus’ staatssecretaris monsignor, nu kardinaal Pietro Parolin en het nieuwe hoofd financiën kardinaal George Pell. Intussen heeft de paus een personeelsstop afgekondigd en verschillende curiekardinalen overgeplaatst.
De auteur publiceert de opmerkelijke bijnamen van een aantal prelaten en hun ondeugden. De een wil een jonge jongen, de andere een meid die fotomodel is, de een is dol op lekker eten en wijn, een ander is belust op geld. En zo zijn er velen chantabel.
In de Epiloog laat Nuzzi zien dat de revolutie nog onvoltooid is. Hij bespreekt de kansen van de paus. Zal het hem lukken of zal ook hij uiteindelijk moegestreden zijn ontslag indienen? En wat doet de maffia als het witwassen van enorme bedragen wordt bedreigd? Hoe veilig is de paus?
Met name de financiële zaken zijn wel erg gedetailleerd vermeld in dit goedgeschreven boek, waardoor de andere hervormingen van Franciscus wat zijn ondergesneeuwd.
Een intrigerend en in vele opzichten verhelderend boek.
Het boek is tevens op woensdag 13 april 2016 besproken in het programma Puur Cultuur van MeerRadio. Het geluidsbestand wordt staat hieronder.