Erik Borgman – Waar blijft de kerk? ISBN 978-94-9209-312-7, 158 pagina’s, € 19,50. Baarn: Adveniat, derde druk 2016.
Nieuwe perspectieven voor de kerk in tijden van afbraak.
Vele theologen wijzen op de naderende teloorgang van de kerk of ze zijn op zoek naar allerlei oplossingen voor het probleem van de kerkverlating. Borgman wijst zowel sluiting van kerkgebouwen af, als ook het naarstig zoeken naar oplossingen. Hij wil terug naar de kerntaak van de kerk: een gelegenheid bieden om de liefde van God te ontvangen.
Prof. dr. Erik Borgman 1957 is in Utrecht lekendominicaan. Hij voegt zich naar de dominicanen, maar hij is geen priester. Hij is gehuwd en heeft kinderen. Aan de universiteit van Tilburg is hij hoogleraar Publieke Theologie. In dit boek leer je hem kennen als een diepgelovig katholiek die vol vertrouwen is dat God ons niet loslaat.
Borgman ontkent niet dat de problemen groot zijn, maar de kerk kan niet gered worden door bezuinigingen, efficiënter beheer of een intelligentere organisatie. We moeten niet bouwen, maar ontvangen. Geloven dat er iets te ontvangen valt. We kunnen alleen gered worden door de Geest. In het Pinksterverhaal zien we de kracht van de Geest. Wat morsdood leek, wordt nieuw leven ingeblazen. Borgman wijst ook op uitspraken van het Tweede Vaticaans Concilie. We moeten de tekenen van de tijd onderzoeken en interpreteren in het licht van het evangelie.
De schrijver gebruikt in zijn betoog naast veel uitspraken van de huidige paus vooral teksten uit de Bijbel. De mensen zien de situatie van de kerk als uitzichtloos. In de Bijbel kunnen we lezen dat God ons redt als we zijn vastgelopen. God bevrijdt zijn volk uit de slavernij waarin het hopeloos gevangen zit. Ik heb de ellende van mijn volk in Egypte gezien. Ik ken hun lijden. Ik ben afgedaald om hen te bevrijden. In de evangelies wordt Jezus consequent geportretteerd als degene die een uitweg biedt in uitzichtloze situaties. Alleen we moeten wel tot inzicht komen dat we redding nodig hebben. We moeten weer leren vragen en willen ontvangen.
Het is heel belangrijk dat een kerkgebouw in een stad in stand blijft. Een kerk is een heel ander gebouw dan de rest. Een kerk is een zichtbare plek waar we God kunnen ontmoeten en zijn liefde kunnen ontvangen. Een kerk is een heilig gebouw. Het is gezalfd en het altaar is gezalfd. Borgman hecht grote waarde aan de eucharistie, hij wijdt daar een heel hoofdstuk aan. In de liturgie kunnen we met name bij de eucharistie de presentie van Christus beleven. Zichtbaar wordt dat God naar ons is toegekomen. Door het brood, het lichaam van Christus kunnen we ons verbinden met God. Er gebeurt iets in de kerk, we worden omgevormd, we verlaten de kerk anders dan we er in gingen.
Opmerkelijk is het zesde hoofdstuk. Daar heeft de schrijver het ineens over het feit dat de kerk feitelijk is ontploft en versplinterd. Hij pleit voor een nieuwe gemeenschap. Zij die in Christus geloven moeten bij elkaar willen horen ook al is er sprake van verschillende opvattingen. Hij gebruikt de gelijkenis van de visvangst op twee manieren. In zo’n nieuwe gemeenschap moeten we vissen vangen, maar we moeten ook gevangen willen worden. We zitten in een gemeenschap, meestal van gelijkgestemden. De meestal gesloten gemeenschap moet open, ook voor mensen die anders denken of die we niet aardig vinden. Verbondenheid met hen is onze redding. We zijn van elkaar en God laat ons leven steeds opnieuw geboren worden in de eucharistie, de gemeenschap met Christus.
Borgman schreef geen praktisch boek met een stappenplan om de kerk weer op te bouwen. In plaats van alleen maar doen, gaat het volgens hem om weer leren te ontvangen. Hij schreef dit boek wel speciaal voor rooms-katholieken. Dat blijkt uit de nadruk op het belang van de eucharistie, de vele verwijzingen naar het Tweede Vaticaans Concilie en uitspraken van de paus. Maar de kern van zijn boodschap is bruikbaar voor alle christenen. Een PKN-predikante schreef in het plaatselijk kerkblad dat Borgman leert dat we afhankelijk moeten leren zijn. We moeten niet alles willen beheersen, we moeten vertrouwen op God die ons voorgaat de toekomst in, hoe die toekomst ook zal zijn.
Moedgevend boek voor christenen om door te gaan met de kerk.