J.M. Coetzee – De schooldagen van Jezus. Vertaald uit het Engels (The schooldays of Jesus) door Peter Bergsma. ISBN 978-90-5936-685-5, 314 pagina’s, € 19,95. Amsterdam: Cossee 2016.
Hoe gaat het verder met het wonderkind Simon en zijn pleegouders?
Drie jaar geleden schreef Coetzee De kinderjaren van Jezus. Op een boot vol asielzoekers bevindt zich een jongen zonder ouders. David ontfermt zich over hem en zoekt een ‘moeder’, dat wordt Inés. Inés en David hebben geen relatie, het is de zorg voor Simon die hen bindt. Simon kan niet aarden op school en zij negeren het rechterlijk bevel om hem op een kostschool te plaatsen. Ze vluchten, belanden in Estrella en willen daar een nieuwe start maken. Hier begint het vervolg, dit boek, wat niet ‘los’ te lezen is.
J.M. Coetzee (Kaapstad, 1940) ontving twee keer de Booker Prize en in 2003 kreeg hij voor zijn oeuvre de Nobelprijs voor Literatuur. Coetzee stamt af van Nederlanders die zich in de 17e eeuw in Zuid-Afrika vestigden. Hij spreekt Afrikaans en een beetje Nederlands. Naast schrijver was Coetzee ook hoogleraar Engels in Zuid-Afrika, de Verenigde Staten en Australië.
Hoofdpersoon Simon is een zeer intelligente en eigenzinnige jongen van zeven jaar. Op een gewone school kan hij niet aarden. Het onderwijzend personeel kan en wil al zijn lastige vragen niet beantwoorden. Zijn pleegvader David heeft daar ook moeite mee, maar hij doet zijn uiterste best de goede antwoorden te geven, maar die zijn voor de zeer kritische Simon nooit bevredigend. Tot wanhoop van David. Hij legt het Simon met de volgende zinnen uit: We sjokken door de woestijn, jij, Inés en ik. Je zegt me dat je dorst hebt en ik bied je een glas water aan. In plaats van het water op te drinken giet je het in het zand.
Simon wordt geplaatst op een academie. Het is een zeer alternatieve opleiding die uitgaat van allerlei filosofische gedachten, muziek en dans. Het onderwijs stoelt op de beginselen van Plato en Pythagoras, waar de auteur uitvoerig in gaat. Veel wordt ook gesproken over numerologie. Het maakt dit boek tot een ideeën roman die niet eenvoudig is, maar wel leerzaam. Heel lang staat David nogal sceptisch tegenover deze ideeën. Hij is te rationeel om ze serieus te nemen. Geleidelijk krijgt hij echter meer begrip. Wonderlijk genoeg is de kritische Simon wel enthousiast. Hij gaat geheel mee met de ideeën van zijn leermeesters.
Het gaat niet goed met de academie. Dit komt door een affaire van de directrice Ana Magdalena en de suppoost van het naburige museum Dmitri. Deze heeft veel contact met de leerlingen van de academie en is hartstochtelijk verliefd op Ana Magdalena. In een roes verkracht en vermoordt hij haar. Uitvoerig gaat het dan over kwesties als schuld, straf en berouw. Het personage Dmitri zorgt voor wat actie en spanning in het verder nogal al praterige boek.
Ook in deze roman die volgens de titel over Jezus zou moeten gaan is het verband met de Bijbelse Jezus volkomen onduidelijk. David is een bijzonder kind met een Bijbelse naam. Hij heeft echter niets van een toekomstige Messias die de wereld gaat redden. Met school heeft de roman ook weinig te maken. Hij past juist niet in het systeem en krijgt zijn onderwijs daarbuiten op een alternatieve wijze.
Het boek is een typische bildungsroman. Het is boeiend om mee te maken hoe een jongen zich ontwikkelt en tot inzichten komt. Ook dit vervolg heeft weer een open einde. Coetzee is bijna verplicht een derde deel te schrijven. We willen immers weten of deze talentvolle jongen nog uitgroeit tot de mensenredder die hij wilde worden.
Coetzee maakt zijn faam als Nobelprijswinnaar hier helemaal waar. Op vele punten is het superieure literatuur. De taal, de compositie, de tegenstellingen, de gelaagdheid. Alleen de lezer moet mee willen denken en accepteren dat het om een fantasiewereld gaat.
Prachtige ideeën roman.