Casper Luckerhof – Een eenzame bruggenbouwer. ISBN 978-90-253-0111-8, 245 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Atheneum – Polak & Van Gennep 2016.
Reizen door het India van P.A.S. van Limburg Brouwer.
Dit boek is zowel een reisverslag van een recente reis naar India, als een betoog over P.A.S. van Limburg Brouwer (1829-1873) een historicus, indoloog en schrijver van de roman Akbar. Deze roman beschrijft een reis door India in de zestiende eeuw. De auteur heeft met het boek in de hand dezelfde reis gemaakt. Tegelijkertijd beschrijft hij het leven van de vrij onbekende Van Limburg Brouwer, die gefascineerd was door India.
Casper Luckerhof (1988) studeerde af als historicus. Zijn afstudeerscriptie wijdde hij aan P.A.S. van Limburg Brouwer (VLB). Wat hem erg aansprak was diens fascinatie voor India. VLB putte zijn kennis over India uit zijn rijke bibliotheek, hij heeft het land nooit zelf bezocht. Voor de stukken over VLB kon Casper delen gebruiken van zijn scriptie. Hij wilde onderzoeken wat er nog over was van het India zoals dat beschreven was in de roman Akbar. Daartoe maakte hij zelf een reis in India.
Het reisverslag is het meest boeiende deel van het boek. De reis begon in Delhi en ging verder naar Agra, Allahabad, Benares en Kolkata. Dit reisverhaal wordt regelmatig onderbroken door stukken die over VLB gaan. De verhalen zijn heel levendig. Ontmoetingen en gesprekken worden op een wat laconieke manier weergegeven. De auteur is een goede observator. Als lezer zie je het goed voor je. In de verschillende plaatsen bezichtigt hij de beroemde paleizen. Hij is er niet echt van onder de indruk, zelfs niet van de Taj Mahal en het wordt door hem betreurd dat hij niet kon opgaan in het moment.
Van ‘in het moment kunnen opgaan’ wordt een mooi voorbeeld gegeven. Jan Wolkers zou optreden in de boekhandel van de Caspers ouders. Casper en zijn vader haalden hem op van het station. Toen Wolkers een straat overstak bleef hij plotseling stilstaan omdat hij een bijzonder plantje zag. Een bus scheerde rakelings langs Wolkers die onverstoorbaar naar het plantje bleef kijken. ‘Wat een schoonheid’, mompelde hij.
De ontmoeting van de schrijver met Manas Mukul Das, een gepensioneerde professor in de literatuurwetenschap en een kennis van zijn moeder, is een van de hoogtepunten in het boek. Manas is blind maar kan alles aanwijzen. Het is heel bijzonder als blijkt dat de opvattingen van VLB en van Manas hetzelfde zijn. Een religie moet niet gestoeld zijn op dogmatiek en openbaring, maar direct ontleend aan rede en ervaring, een meer ‘pure’ vorm van bewustzijn. Een religie die bovendien een levenshouding propageerde van tolerantie en verdraagzaamheid.
Hilarisch is de beschrijving van een verblijf in een boshut in de jungle. Luckerhof probeert daar contemplatief bezig te zijn. Hij leest in de Rig Veda en hij wil zich onderdompelen in de filosofie van Krishnamurti. Hij voelt zich echter niet op zijn gemak. Een enorme hoeveelheid muggen, torren en ander vliegend ongedierte botst op tegen het gaas dat is opgetrokken langs de spijlen van het raam. Buiten in het donker weerklinkt het rumoer van vechtende apen. Echt stil is het dus niet en hij kan zich nauwelijks concentreren. Hij heeft de nodige zelfspot. Ik wilde toch zo graag de jonge oriëntalist uithangen, de avonturier die zijn eigen plan trekt.
De ervaringen van deze reis in India zijn nogal teleurstellend. In een spiritueel centrum heeft hij enkele gesprekken met medebewoners. Hij schrikt van de leegte in hun blikken. Ze lijken op vredige poppen waar geen vuur of creativiteit meer in lijkt te huizen. Aan het eind van zijn reis probeert hij te verblijven in het hoofdkwartier van de Ramakrishna-beweging. Hij mag blijven onder strenge voorwaarden. Hij moet zich direct melden, maar valt in slaap in zijn kamer. Later spreekt hij met een monnik in een oranje gewaad. Als deze hoort dat hij Krishnamurti heeft bestudeerd, reageert hij tamelijk agressief, want daarvan deugt niets. Even later komt een monnik hem verwijten dat hij zich niet heeft gemeld. Hij heeft zich niet aan de regels gehouden en moet direct vertrekken. Dit is bepaald niet de tolerante sfeer die hij in India dacht aan te treffen
De andere delen gaan over Van Limburg Brouwer, andere indologen en Spinoza. Af en toe gaat de schrijver in deze gedeelten een beetje de wetenschappelijke kant op, zeker als allerlei indologen met elkaar worden vergeleken. Dat laatste is wat taaie stof. De levensbeschrijving van VLB is boeiend, zeker ook zijn politieke carrière. Het gedeelte dat over Spinoza gaat is heel helder geschreven. Het wordt wel duidelijk dat Spinoza, VLB, het oude India en waarschijnlijk de auteur ook op één lijn zitten als het gaat over godsdienst. De sleutelwoorden zijn tolerantie en verdraagzaamheid.
De beschouwelijke delen hadden misschien iets beknopter kunnen zijn en het gedeelte van de reisbeschrijving wat uitgebreider. Het stuk over Manas is daar een goed voorbeeld van.
Een interessant en leerzaam boek, een mooi debuut.