Almudena Grandes – Kleine helden. Vertaald uit het Spaans (Los besos en el pan) door Mia Buursma. ISBN 978-90-5672-567-9, 267 pagina’s, €19,99. Amsterdam: Signatuur 2016.
Armoede brengt Madrilenen tot bijzondere daden.
Het is crisis in Europa. Ook Spanje wordt hard getroffen. In een Madrileense volksbuurt verliezen mensen hun baan of moeten dag en nacht werken tegen een veel lager salaris. De kapster verliest haar klanten, de architect gaat zijn brood verdienen als portier op een parkeerterrein, het medisch stadscentrum dreigt gesloten te worden met banenverlies tot gevolg, een bekwame journaliste wordt op straat gezet… Er komt geen eind aan. Iedereen lijdt onder een bankencrisis die door anderen is veroorzaakt en hen de kop kost. Maar de bewoners van de volksbuurt laten zich niet klein krijgen.
Als student Carlos thuiskomt – hij woont bij zijn grootmoeder in – wordt hij door iets vreemds getroffen. Oma Martina heeft de kunstkerstboom uit de berging gehaald en hem feestelijk opgetuigd. Midden in september. Is oma acuut dement geworden? Integendeel. Oma is van start gegaan met een kleine privé-oorlog tegen de crisis. Haar argument: Ik weiger de tijd die mij nog rest alleen maar toe te gaan kijken hoe de treurnis om me heen toeneemt. Daar heb ik geen zin in, en daarom zei ik tegen mezelf, kijk, laat ik om te beginnen maar eens in opstand komen tegen de kalander. Haar kleinzoon kijkt haar aan, omhelst haar. Gelukkig kerstfeest in september oma!
Deze oma is slechts één van de bewoners uit een wijk waar armoede voorheen eigenlijk niet voorkwam. Niemand was rijk. Iedereen had zijn brood en wijn. Maar nu de ene na de andere bewoner in de narigheid komt druppelt er een onverwachte solidariteit de wijk binnen. Er wordt een ‘kilo-actie’ opgezet waarbij bewoners op centrale plaatsen houdbare etenswaren in kiloverpakking kunnen droppen. De bonen, linzen en erwten stromen binnen. Arm helpt nog armer. De buurt-glimlach groeit met de dag.
Almudena Grandes (1960) is een van Spanjes meest gelezen schrijfsters. Ze debuteerde in 1989 en schreef elf romans en drie verhalenbundels. Van dit boek werden in eigen land ruim 130.000 exemplaren verkocht.
De ‘kleine helden’ van Grandes zijn de bewoners van de wijk. Allemaal ‘kleine lieden’, groots in hun daden en vol empathie voor al hun lotgenoten. We noemden hier oma en de kilo-actie, het zijn maar voorbeelden van acties waarmee deze mensen elkaar helpen. Tegenover buurtkapster Amalia bijvoorbeeld vestigt zich een Chinese manicurezaak, die dag en nacht geopend is en waar gewerkt wordt tegen woekerprijzen waar Amalia niet tegenop kan. Ze ziet het met angst en beven aan. En dan, vlak voor kerst melden zich acht Chinese meisjes in haar zaak met de vraag of Amalia hen op 25 december kappen kan. Een van hen trouwt die dag en ze gaan naar het feest. Waarom juist op die dag? Omdat ze alleen op 1 mei en op 25 december vrij hebben. Alle andere dagen van het jaar moeten ze werken. Dus het trouwfeest is op 25 december.
Met dit gegeven schrijft Grandes een vertederend, ontroerend en prachtig verhaal dat erin eindigt dat Amalia zelf op kerst haar concurrentjes gaat knippen.
Zo hangt dit boek aan elkaar van losse verhalen die allemaal met elkaar te maken hebben. Het is zowel roman als verhalenbundel met stuk voor stuk mooie en ontroerende karakterschetsen.
Op de kaft staat een citaat uit de krant El Pais: Wat Piketty zegt met cijfers, zegt Almudena Grandes met woorden.
Mooier kan ik het niet verwoorden. Een liefdevol en ook heldhaftig boek.