Michel Maas – Commandant Konijn. ISBN 978-90-234-9870-4, 335 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: De Bezige Bij 2017.
Sluippaden, platgebrande dorpen, heimelijke ontmoetingen en wapenvertoon.
Eind vorige eeuw was Michel Maas (1954) oorlogsjournalist voor de Volkskrant en omroepverslaggever voor de NOS tijdens de oorlog in Kosovo. In 2010 werd hij in Bangkok door Thaïse soldaten neergeschoten en overleefde de 5.56 millimeter kogel uit een M16.
Vanuit huidig perspectief verslaat correspondent Michel Maas de oorlog in Kosovo. In zijn bagage had hij een konijn-knuffel van zijn dochter. Deze was zijn metgezel en talisman Commandant Konijn. De enige die blij blijft kijken en steeds zegt dat er een ‘terug’ is naar het leven. Ook al doen de oorlogsverschrikkingen anders vrezen. De schrijver verzucht: Sterven doe je nooit om iets. Daarin verschilt de dood niet van het leven, dat immers ook nergens toe dient.
Eind jaren negentig vindt in Kosovo een onafhankelijkheidsstrijd plaats tussen het Kosovaarse bevrijdingsleger UCK en het Servische leger dat wordt aangestuurd door Milošević. Vele tienduizenden Albanezen vluchten voor het oorlogsgeweld. Uiteindelijk grijpt in 1999 de NAVO in. Servië wordt gedwongen het veld te ruimen.
Alle oorlogen zijn verschrikkelijk en deze in Kosovo is niet anders. Oorlogscorrespondent Michel Maas negeert oproepen vanuit Nederland om risico’s te mijden, maar wordt de oorlog ingezogen en rust niet voor hij een levensgevaarlijke tocht door een gebied vol tanks en sluipschutters overleeft om tenslotte samen met de getraumatiseerde bevolking de bevrijding door de NAVO mee te maken.
Oorlogen lijken griezelig veel op elkaar wanneer een Canadees op een tank aan de hongerige Kosovaren repen chocolade uitdeelt. Als de eigenaar van Commandant Konijn zijn gulzige hand ophoudt krijgt hij echter te horen: Only for locals!
Maar voor het zover is maakt Maas een tocht langs ontvluchte en uitgemoorde dorpen. Vooral de snipers zijn een plaag van moordenaars. Ze zitten op een keukenstoel achter een kapot raam en wachten op een bewegend doel. Vaak zijn dat kinderen. Een jochie van elf dat even water voor z’n vader haalt, omgelegd. Een meisje dat speelt en een moment vergeet waar ze is, vol geraakt. Of een tank met een sluipschutter: een schaduw achter een raam, een meesterschot en in één daverende klap worden zeven jongens gedood die in een kamer aan het voetballen waren. Alweer, en alweer kinderen.
Zelf bofte de auteur dat hij van dat schot in zijn rug in Bangkok kon herstellen. Hij vertelde het na en schreef voor ons Nederlanders, die na de Canadese chocolade repen geen oorlog meer hebben gekend, het verhaal over Kosovo.
Opdat wij niet vergeten.