Monica Soeting – Cissy van Marxveldt, een biografie. ISBN 978-90-450-3300-6, 462 pagina’s, €34,99. Amsterdam: Atlas Contact 2017.
Auteur over ‘flappers’ van betere stand.
Voor talloze ‘oude meisjes’, geboren na 1910, was de bakvis Joop ter Heul een echte vriendin. Joop was een vrolijk tienermeisje – in die tijd ‘flapper’ genoemd – dat op de HBS zat, pret maakte met vriendinnen, een gouden hartje bezat en na wat hobbels op haar pad de prins op het witte paard ontmoette. Met hem trouwde ze, kreeg snoezige kinderen en leefde nog lang en gelukkig. Joop ter Heul was het geesteskind van de schrijfster Cissy van Marxveldt die maar liefst vier delen vol schreef over Joops belevenissen. Daarnaast publiceerde ze nog zeventien romans en honderden verhalen.
Cissy van Marxveldt heette eigenlijk Setske de Haan. Ze werd in Oranjewoud geboren als enig kind van een hoofdonderwijzer en zijn vrouw. Daarmee hoorde Sets tot de middenklasse van het dorp. Dat beviel haar niet. Ze wilde meer. Setske wilde schrijfster worden, maar op verzoek van haar vader, die haar graag het degelijke beroep van lerares Engels zag vervullen, ging ze een tijd naar Engeland. Eerst als au pair, daarna een tijdje op een meisjeskostschool in Bath. Ze hield daar een dagboek bij om later aan haar ouders (met name aan de ‘piepert’) te laten lezen.
Zowel over haar eigen HBS-tijd als over haar tijd als au pair en als Engels kostschoolmeisje schreef ze later pagina’s vol. Ze vormen een weerslag van haar dagboeken, maar dan in de zeer overtreffende trap.
Monica Soeting was hoofdredacteur van de tijdschriften Surplus en Biografie Bulletin. Ook werkte ze jarenlang als recensent voor Trouw. Met Dik van der Meulen publiceerde ze het schrijvershandboek Hoe schrijf ik een biografie?.
In deze biografie volgen we de weg die Setske de Haan aflegt om de beroemde Cissy van Marxveldt te worden. Ze begon met het schrijven en publiceren van verhalen. Maar met de avonturen van Joop ter Heul transformeert ze langzaam maar zeker ook zichzelf. Want zoals Joop met haar rijke ouders, haar huis in de betere buurt, haar kennissen in de hogere standen, haar verrukkelijke manier van omgaan met mensen waardoor iedereen van haar hield, zo wilde Cissy ook zelf zijn.
Ze gebruikt haar eigen leven als basis voor haar boeken, maar overgiet dat leven dan wel met een sausje van heerlijke chic. In een interview dat Van Marxveldt in 1930 gaf, vertelt ze dat ze Joop ter Heul had gemodelleerd naar haar jongere zelf. De waarheid was echter dat ze Joop ter Heul – en ook haar latere romanfiguren – modelleerde naar de Setske die ze graag had willen zijn. Slim, jolig, leuk om te zien en altijd het middelpunt van een boeiend gezelschap.
Deze omkering van de werkelijkheid zou de psycholoog Douwe Draaisma benoemen als ‘cognitieve dissonantie’, het creëren van een nieuw verleden omdat dat beter uitkomt. Van Marxveldt creëert voor zichzelf een verleden uit haar eigen boeken.
Voor de vele fans die Cissy van Marxveldt nog steeds telt, al gaat dat vaak gepaard met een grote hoeveelheid nostalgie, is dit een geweldig boek. Ze kunnen van Cissy nooit genoeg weten. Zelf vond ik het af en toe wat veel van het goede. Lezenderwijs kreeg ik last van een ‘overdosis-Van Marxveldt’.
De keus is dus aan u. Het is een goede biografie. Maar een tikkeltje dunner had ook wel gemogen.