Eddie Niesten – De culinaire ziel van Nederland. Aan tafel met boeren, burgers, kooplui en zeevaarders. ISBN 978-90-441-3351-6, 392 pagina’s, € 9,00. Antwerpen-Apeldoorn: Garant 2016.
De geschiedenis van voedsel in Nederland, beschreven in bloemrijk Vlaams Nederlands.
Het boek biedt een duidelijk overzicht van de diverse voedingsmiddelen: Graan, aardappel, rijst, vlees, vis, zuivel, groeten, fruit en smaakmakers.
Eddie Niesten (1951) is een in Maastricht geboren Belg met een grote interesse voor het culinaire erfgoed van het Nederlandstalige grondgebied. Het gaat hier om culinaire historie en recepten uit een tijd dat niet alles ruim voorhanden was en er niets weggegooid werd. Kortom, hoe je met weinig toch nog iets voedzaams en bij voorkeur zelfs smakelijks op tafel kreeg.
De auteur laat zien dat de Nederlandse keuken, in tegelstelling tot wat we zouden denken, weinig homogeen en sterk regionaal georiënteerd is. Waarbij het vroegere rijke Amsterdam een eigen keuken ontwikkelt tegenover de meer landelijke provinciale keuken in de rest van het land
Hij laat ons zien dat Nederlandse gastronomie zo veel meer is dan stamppot. De tekst roept regelmatig vragen op die niet direct beantwoord worden, maar dat inspireert dan weer tot genoeglijk speurwerk op het internet.
Een leuk boek vol informatie en wetenswaardigheden over de culinaire geschiedenis van ons land. Waarom wij allerlei aardappelvariaties eten bij onze maaltijd terwijl ze in zuidelijker gebieden brood prefereren en ze aardappels bij wijze van groente op tafel zetten. Waarom verse vis en vers rundvlees pas na de opkomst van de koelkast echt onderdeel zijn geworden van het dagelijks menu. En ook waarom we de margarine te ‘danken’ hebben aan het gebrek aan koeling voor die tijd: Napoleon III had de opdracht gegeven een boter te creëren die wat beter houdbaar was dan de snel ranzig wordende roomboter. Margarine is tegenwoordig toch al niet meer het gezonde product waar het ooit voor aangezien werd, maar de eerste gepatenteerde margarine was een product waar nu echt helemaal niemand blij van zou worden: dierlijk vet, melk en gemalen koeienuier. Dit product had evenwel de parelachtige glans die de margarine zijn naam bezorgd heeft. Deze is namelijk afgeleid van het woord margaron, het Griekse woord voor parel. De eerste margarinefabriek, opgericht in 1871, is het startpunt van het latere Unilever.
En over zout, waar het woord salaris van afgeleid is. De Romeinse soldaten werden in zout uitbetaald. De Nederlanders hebben kosten nog moeite bespaard om overal, tot aan zuid Amerika aan toe, goedschiks en kwaadschiks, hun zout vandaan gehaald, totdat in het begin van de twintigste eeuw de zoutlagen in Nederland zelf ontdekt werden bij Boekelo door de voorganger van het huidige Akzo Nobel.
Uitgeprobeerde recepten:
Schoenlapperstaart Een tikje droog maar met misschien wat meer suiker erin een fijn oudhollands toetje.
Poempaaipap Een hoop werk, lange gaartijd en niet iets waar de huidige mensch van uit zijn dak zou gaan. Maar met de zoetzure bessensapsaus een heerlijk ouderwets toetje.
Brabantse aardappelsoep Stevige boerensoep, daar kan je de dag mee door.
Aardappelkoek Verrukkelijke knapperige aardappelkoekjes. Vergelijkbaar met de Duitse Riefkuchen. Bijzonder goed recept omdat er wat ei en meel in zit, wat zorgt voor de knapperigheid van de geraspte aardappel.
Rijstkoekjes Variant op de drie-in-een-pan. Lekkere rijstepapsmaak.
Humkessoep Verrukkelijke soep, zo dik dat het bijna stamppot is.
Limburgse grotchampignons Heerlijk op een geroosterde boterham Maar je kan het natuurlijk ook over de pasta doen.
Duivelsesaus Saus is een groot woord. Het is meer een soort zure puree. Erg lekker maar net wat te uitgesproken om als puree te eten. En net wat te puree om als saus te zien. Maar wel erg lekker.
Een leuk en nuttig boek voor wie nodig bijgespijkerd moet worden over de eigen culinaire traditie. En dat zijn er vast een heleboel.