Graeme Macrae Burnet – Zijn bloedige plan. Vertaald uit het Engels (His bloody project) door Anne Jongeling. ISBN 978-90-488-3815-8, 304 pagina’s, € 21,98. Amsterdam: Hollands Diep 2017.
In 1869 staat een 17-jarige jongen terecht voor een uiterst gewelddadige drievoudige moord. Hij heeft bekend maar is de dader toerekeningsvatbaar en de doodstraf passend?
In de Schotse Hooglanden is het leven zwaar voor de boerenpachters. De grond is schraal, de visvangst levensgevaarlijk. In het gehucht Culdui staat een handvol krotten, want huizen kan men ze niet noemen. Mensen en vee wonen samen in één of twee ruimtes. Er is voor elk gezin een schamel lapje grond, net genoeg om van te leven. Er heerst een wreed systeem van een onrechtvaardig feodaal stelsel dat de pachters feitelijk tot slaven maakt.
Hoofdpersoon en dader van drie afschuwelijke moorden is de minderjarige Roderick Macrae. Als zijn moeder in het kraambed overlijdt zakt het gezin weg in ellende. De vader is een depressieve gelovige, de oudere zus van Roderick een labiel meisje en er is een tweeling die nog maar net zindelijk is.
Al jaren leven de Macraes in onmin met de Mackenzie familie. Als in 1869 Lachlan Mackenzie rentmeester wordt en het in de woongemeenschap feitelijk voor het zeggen krijgt, is het gezin Macrae de pineut. Onredelijke boetes worden opgelegd, ze raken een deel van de gepachte grond kwijt en uiteindelijk wordt de pacht zelfs opgezegd omdat de schulden te hoog oplopen.
De zeventienjarige Roddy besluit daarop zijn vader van zijn kwelgeest te verlossen en vermoordt rentmeester Mackenzie als ook twee andere leden van het gezin. Hij wordt na zijn daad onmiddellijk in de kraag gevat en biedt geen enkele weerstand. Ook bekent hij terstond zijn bloedige misdaden en de zaak lijkt glashelder.
In de gevangenis van Inverness wacht Roderick Macrae het proces af. Zijn advocaat probeert hem ontoerekeningsvatbaar te verklaren. Kan hij de strop ontlopen?
Dit boek is de tweede roman van de Schotse schrijver Graeme Macrae Burnet (1967). Het is uitgeroepen tot de Vrij Nederland Thriller van het Jaar 2017 en werd tevens genomineerd voor de Man Booker Prize 2016.
De auteur baseert deze bijzondere thriller op documenten uit de Negentiende Eeuw. Het strafrecht is volop in ontwikkeling en de dilemma’s die destijds in de pers en onder het publiek leefden zijn niet anders dan in onze tijd. Wat moet men aan met een minderjarige dader die een verschrikkelijke misdaad op zijn geweten heeft?
Het is fascinerend en buitengewoon spannend hoe destijds deskundigen een verdachte aan allerlei onderzoeken onderwierpen waarbij ook de omstandigheden waaronder de gebeurtenissen zich hebben voorgedaan, in aanmerking werden genomen.
Daarbij wordt niemand gespaard, zeker niet de geestelijkheid die zich op bespottelijke wijze onttrekt aan iedere verantwoordelijkheid voor de positie van de zwakkeren in de samenleving.
Deze thriller over de rechtsspraak 150 jaar geleden is een beklemmende roman die de lezer zal fascineren.