Interviews met mensen die vergroeid zijn met hun huis.
Ongepolijste gesprekken met zeer oude mensen die veel te verhalen hebben. Zij wonen al tientallen jaren in het huis dat zij nooit meer willen verlaten.
Waarom wordt de één regelmatig bevangen door vrolijke verhuiskoorts en moet de ander er niet aan denken om huis en haard te verlaten om elders te gaan wonen? De auteur sprak met vijftien bejaarden die buitengewoon honkvast zijn. Zij stelde vragen en luisterde naar schrijnende, vrolijke en soms weemoedige verhalen. Verhalen van mensen die de vooroorlogse crisistijd nog bewust hebben meegemaakt, anderen die als kind al jong hun ouders verloren, voor wie armoede doodnormaal was. Zij mochten een paar jaar naar school, daarna moesten ze aan het werk om bij te dragen aan het gezinsinkomen, maar ook dat werd gewoon gevonden.
Opmerkelijk in de verhalen is dat bijna niemand met bitterheid terugkijkt. Het leven was hard, maar dat was hun lot. Natuurlijk hopen ze wel dat ze gespaard worden voor ongeluk. O, ’t is mooi van verre, maar verre van mooi, om Theo van der Aa te citeren die ook zelf vol citaten zit. Uw recensent vergast u graag op dit gedicht:
Op het kerkhof bij een kleine zerk, was een klein kind heel stil aan het werk.
Het krabde met zijn kleine hand, een kuiltje in het mulle zand.
Toen haalde het uit zijn schortje een peer. En legde die in het kuiltje neer.
En zei: ‘Die is voor broertje Jan als hij vannacht niet slapen kan.
De familie van Theo woont al sinds 1635 op hetzelfde erf in Beek en Donk en hij drijft er een handel in oude meubelen die worden afgedankt door mensen die naar een bejaardenhuis gaan, een oord waar geen van de geïnterviewden ooit terecht hoopt te komen. De ene die toch gaat sterft na een week: een oude boom moet je niet verplanten.
Vijftien verhalen. Ik verpandde mijn hart aan de aardbeienvrouw, 96 jaar oud. Mia Lukkezen-Mom uit Lobith vertelt dat zij na een jeugd van heel hard werken – zij woonde in Duitsland – op een tuinderij tewerk gesteld werd door het Arbeitsamt. Toen zij daar binnen kwam, belandde ze in een paradijs. Ze werkte op een reusachtig aardbeienveld, op een heuvel. Het was het mooiste wat zij ooit had gezien. Het werd haar droom ooit zelf een aardbeienveld te hebben. En dat is haar gelukt. Ze teelt overal aardbeien, op haar eigen land, op verloren plekjes van het land van de buurman. Ze spit, ze wiedt, ze plukt en ze vult duizend doosjes aardbeien per seizoen. Zwaar werk. Maar zolang ze daarmee bezig is gaat het goed met haar.
En wat te denken van de Rotterdamse schoolmeester die als jongen zijn stad zag branden? Van de oude diender die straffen aan de rechter overliet, maar zelf wel eens ‘kleine lijfstrafjes’ uitdeelde aan de jeugd die appels jatte of een ruit intinkelde? Ik wilde de ouders niet raken in hun loonzakje, maar de schoolkinderen en jongelui toch even laten voelen dat ze te ver gegaan waren: daar had ik mijn mattenklopper voor.
Auteur
Steffie van den Oord (1970) studeerde geschiedenis en journalistiek. Ze was onder meer verslaggever bij VPRO-radio. Met de millenniumwisseling schreef zij een boek met interviews met 100-jarigen Eeuwelingen. Het is inmiddels aan de veertiende druk toe. Sinds die tijd legt ze zich toe op oude verhalen. Dit is haar zesde boek.
Vijftien verhalen, verteld door vijftien heel verschillende mensen. Het valt niet mee om daar één geheel van te maken. Toch is dit de schrijfster gelukt. Dat komt vooral omdat zij niet alleen de kunst van het luisteren goed verstaat, maar bovendien in staat is ieder verhaal authentiek en ongepolijst weer te geven.
Op die manier betrekt zij haar lezers op een zo knappe manier bij het verhaal dat je al lezende gaat houden van al die oude mensen waarvan er verschillende de 100 jaar al voorbij zijn (of waren, want enkele vertellers stierven kort na Steffies bezoek alsof ze haar een testament hadden afgegeven).
Hartverwarmend.
Steffie van den Oord – Honkvast. Van oude huizen, de mensen die blijven. ISBN 978-90-4503-377-8, 236 pagina’s, €19,99. Amsterdam: Atlas Contact 2017.