Hippe studente geeft bijles bij orthodox-joodse familie
Behoudend gezin bekneld tussen traditie en modern leven.
Werkstudente Margot zit altijd om geld verlegen. Lesgeven lijkt haar leuk, dus als ze op het prikbord van de Antwerpse universiteit de oproep ziet voor een studente die vier kinderen tussen de acht en zestien jaar dagelijks naschoolse les kan geven en hen kan helpen met hun huiswerk, gaat ze er op af. Ze is niet de eerste gegadigde, drie voorgangers haakten al af.
Het gezin was orthodox-joods, Margot had stekeltjeshaar, droeg strakke leggings met doodshoofdjes en woonde, last not least, samen met een Iraanse moslim. Maar de heer en mevrouw Schneider vertrouwen haar voorlopig. Ze krijgt voornamelijk te maken met de twee middelste kinderen, Jakov, die dringend discipline moet leren en Elzira, de oudste dochter die aan dyspraxie lijdt, een heel speciale vorm van dyslexie, waarbij door haar grote onzekerheid haar ledematen gaan trillen.
Margot wint door haar onbevangen houding en haar warme belangstelling het vertrouwen van de twee. Als ze met veel geduld Elzira leert fietsen is het meisje dolgelukkig. Haar zelfvertrouwen stijgt, eindelijk kan ze meedoen en misschien zelfs vriendinnen krijgen. De band tussen Margot en Elzira zal levenslang hecht blijven. Ook Jakov komt, na zijn aanvankelijke afweer en arrogantie tegenover zijn ‘juf’, naderbij als ze hem helpt met zijn werkstukken. Als bèta-leerling heeft hij moeite met zijn talen, juist Margots specialiteit. Als hij er, tijdens een schoolreis naar het Anne Frankhuis, met zijn vrienden tussenuit knijpt om condooms te kopen, vertrouwt hij dat zijn bijspijkerjuf toe. Als zijn ouders er achter komen reageren zij vrij gemakkelijk. Want zij zijn weliswaar orthodox-joods, maar niet zo streng als de chassidiem. Dat neemt niet weg dat het gezin er in de ogen van Margot behoorlijk strenge leefregels op na houdt. Zij stelt er ook wel vragen over, die open worden beantwoord.
Auteur
Margot Vanderstraeten (1967; copyright Frederik Beyens photography ) is een Vlaamse auteur en journalist. Zij debuteerde in 2002 met de roman Alle mensen bijten. Dit is haar eerste non-fictieboek. Zijzelf is de hoofdpersoon. In de zes jaar dat zij werkte voor de familie Schneider – het is inmiddels dertig jaar geleden – ontdekte zij hoe ruimdenkend men in dit behoudende milieu was. Het huidige toenemende antisemitisme was een aanleiding om dit boek te schrijven.
Warm contact
Mede door Margots succes bij de ontwikkeling van Elzira werd haar contact met de familie steeds warmer. Zij werd nooit ‘een van hen’, maar wordt toch een aantal malen uitgenodigd binnen de eigen kring. Zo viert zij met haar Iraanse vriend Nima eens sjabbes (sabbat) bij het gezin, ze voert uitgebreide gesprekken over de geschiedenis en de joodse gebruiken. Maar zodra ze vragen stelt over de Holocaust valt er een stilte. Grootmoeder blijkt een overlevende van het kamp te zijn. Mijnheer Schneider, haar zoon, legt uit: Hoe zou iemand die deze gruwelen niet heeft beleefd erover kunnen vertellen? Als zelfs iemand die ze heeft beleefd, doorleefd en overleefd en geen woorden voor kan of wil vinden? Begrijpt u onze voorkeur voor stilte?
Dit is een indrukwekkend, een overweldigend boek. Ontroerend en aangrijpend als de auteur over haar relatie met de opgroeiende kinderen spreekt, boeiend als de geschiedenis en de cultuur van het jodendom te sprake komen, adembenemend als de stilte heerst die zoveel mensen bevangt in hun lijden.
Niet alleen een prachtig, meeslepend geschreven verhaal, maar ook boeiend als inkijk in een onbekende cultuur, in een gesloten wereld die desondanks nabij is.
Een boek om van ganser harte aan te bevelen. En als het niet zo streng klonk: verplichte literatuur voor scholen die leven en respect voor iedereen zo graag in hun vaandel voeren.
Margot Vanderstraeten – Mazzel tov. Mijn leven als werkstudente bij een orthodox-joodse familie. ISBN 978-90-4503-385-3, 335 pagina’s, €19,99. Amsterdam: Atlas Contact 2017.