‘Gezinsbiografie’
Onthullend groepsportret van Thomas Mann, zijn vrouw en zijn kinderen.
Het boek begint in het jaar 1922. Thomas Mann is dan 47 jaar. Zijn gezin is compleet. Zijn zesde kind, zoon Michael, is drie. Het verhaal eindigt in 2002, het jaar dat de laatste van het gezin, dochter Eisabeth overlijdt. De biografie is vooral gewijd aan de kinderen en in mindere mate aan Thomas en zijn vrouw Katia. In korte stukjes komen de verschillende gezinsleden aan de orde. Soms een beetje rommelig en verwarrend. De schrijver gebruikt veel citaten uit brieven en dagboeken. Hij laat de gezinsleden zelf hun verhaal vertellen. Soms zijn ze hard voor elkaar. Een voorbeeld is een citaat uit het dagboek van Thomas Mann. Als hij een kleinzoon krijgt schrijft hij het grootvaderschap komt laat en maakt maar weinig indruk. Later kunnen we lezen dat hij dol was op zijn kleinzoon Frido.
Auteur
Tilmann Lahme (1974) is literatuurhistoricus. Hij was docent Duits. Hij promoveerde op een onderzoek naar zoon Golo Mann. Hij publiceerde al eerder over de familie Mann. Voor deze biografie kreeg hij de beschikking over nog niet eerder gepubliceerde brieven.
Beroemd schrijver
Het is heel opvallend dat Thomas Mann al tijdens zijn leven beroemd en geëerd was. Daar was natuurlijk eerst de Nobelprijs. Tijdens zijn verblijf in Amerika werd hij de beste levende schrijver van de wereld genoemd. President Rooseveld ontving hem op het Witte Huis. Zijn lezingen hadden daar veel succes. Beroemd is de lezing in Carnegie Hall, het boek bevat een afbeelding van het affiche. Weer terug in Europa werd hij in verschillende steden geëerd, bijvoorbeeld in Lübeck en Weimar. In 1955 bezocht hij Nederland voor een vakantie in Noordwijk en werd toen ontvangen door koningin Juliana.
Politiek
Thomas Mann had altijd een uitgesproken politieke mening. In de jaren dat Hitler aan de macht kwam uitte hij zich als tegenstander van het nationaalsocialisme en het antisemitisme. Zijn vrouw Katia was half-Joods. In 1933 verliet hij Duitsland. In de Bonnerbrief sprak hij zich (volgens zijn broer Heinrich en zijn kinderen Erika en Klaus veel te laat) heel duidelijk uit tegen het Hitlerregime. In 1936 verloor hij het Duits staatsburgerschap. Na een verblijf in Zwitserland kwam hij terecht in de Verenigde Staten. Zijn kritiek daar was dat Amerika zich niet duidelijk tegen het fascisme keerde. Toen hij later sympathieën voor Rusland had werd hij direct fel bekritiseerd omdat hij zich niet duidelijk van het communisme afkeerde. Zijn bezoeken aan Oost-Duitsland versterkten dit beeld.
Katia
Met zijn vrouw Katia Pringsheim had Thomas een heel goed huwelijk ondanks zijn homo-erotische aard. Zijn vrouw zorgde er voor dat hij ongestoord kon schrijven. Hij bemoeide zich niet met financiën of praktische zaken. Ook de opvoeding van de kinderen kwam voor haar rekening. Het boek staat vol brieven aan Katia en haar antwoorden. Vaak werd haar om geld gevraagd. Erika en Klaus hadden enkele buitenlandse reizen waarbij ze in dure hotels bivakkeerden. Michael was het meest ongegeneerd. Het boek staat vol met zijn bedelbrieven. De brutaalste is misschien de vraag om steun bij de aanschaf en het onderhoud van zijn Bugatti. Moeder was steeds toegeeflijk.
Kinderen
Wat van de kinderen opvalt is dat ze allemaal grillige karakters hadden, maar ze waren ook getalenteerd. Klaus heeft enkele goede boeken geschreven, maar hij werd erg afgeleid door zijn talrijke affaires met jongens. Hij schreef direct openlijk over homoseksualiteit. Klaus bedelde ook bij zijn moeder. Hij vroeg geld voor een auto. Hoe moet ik anders aan jongens komen en hoe moet ik zonder hen leven. Het meest had hij last van verslaving aan drugs. Ook leed hij aan depressies. Hij probeerde enkele keren een eind aan zijn leven te maken. In 1949 gelukte dit. Zijn ouders kwamen niet naar de begrafenis.
Dochter Erika was de lieveling van Thomas. Samen hielden ze lezingen in Amerika. Ze redigeerde ook teksten voor haar vader. Golo was een bekwaam historicus. Hij doceerde dit vak in Amerika en later ook in Duistland. Monika werd gezien als een probleemkind dat erg lui was. Ze leefde wat geïsoleerd van de familie op Capri. Dochter Elisabeth, ook een lievelingetje van pa, was juriste. Ze schreef veel over de oceaan. Michael was violist. Hij kreeg een baan bij een symfonieorkest en concerteerde samen met Yalta Menuhim (de zus van…). Een geweldige ruzie maakte een einde aan de samenwerking. Michael overleed aan een overdosis medicijnen.
Gezin
Thomas Mann wordt altijd gezien als een barse vader die zich niet met zijn gezin bemoeide. Deze biografie geeft daar een andere visie op. Heel vaak wordt verslag gedaan van verjaardagen, kerstfeesten en jubilea die door het hele gezin gevierd werden. De gezinsleden reisden uit verre buitenlanden naar het ouderlijk huis. Talrijke foto’s laten ons een gezellig gezin zien met de vader in het midden. Treffend is een foto waar Thomas Mann met zijn gezinsleden om zich heen voorleest. De verbondenheid blijkt ook uit het feit dat op Klaus na het hele gezin begraven is op dezelfde plek op de begraafplaats van Kilchberg bij Zürich.
Dit is een fantastisch mooie biografie. Door het gebruik van veel authentieke teksten kun je er op vertrouwen objectief geïnformeerd te worden over de ware gang van zaken. De stijl is vlot en de foto’s maken het boek tot een mooie uitgave. De gezellige, kleurige familiefoto op het omslag is heel uitnodigend om het boek te lezen.
Tilmann Lahme – De familie Mann. Geschiedenis van een gezin. Vertaald uit het Duits (Die Manns. Geschichte einer Familie) door Ria van Hengel. ISBN 978-90-2950-733-2, 480 pagina’s, € 39,99. Amsterdam: De Arbeiderspers 2017.