De liefdesgeschiedenis achter de beroemde filmtheaters
Hoe een Poolse kleermaker een imperium schiep en zich verloor in de liefde.
Het was februari 1912. Abraham Tuschinski stond op het Rotterdamse Maasstation te wachten op de trein uit Lódz waarmee zijn zwagers en zijn schoonzus zouden arriveren. Zijn zwagers waren kleermaker, net als hij. Maar hij had het vak vaarwel gezegd en samen met zijn vrouw Manja een pension voor Poolse immigranten geopend. Als er verderop een groot hotel voor landverhuizers wordt geopend gaat hij op zoek naar een nieuwe bron van inkomsten.
Zijn oog valt op de filmwereld. Hij opent bioscoop Thalia. Maar het publiek komt niet opdagen. Dan bedenkt hij dat hij zijn gasten iets beters moet bieden: geen vertoningen in kleine zaaltjes, maar in rijk aangeklede deftige theaters waar het publiek een drankje en een hapje krijgen kan en waar een avondje film een avond UIT zou zijn. Hij schakelt zijn beide zwagers Hermann en Hersch in en weet ze zover te krijgen dat zij hun vaste baan als kleermaker opzeggen om samen met hem in de deftige Hoogstraat de filmdroom waar te maken. Hersch krijgt een zoon met Chaia. Hermann komt een rijk Rotterdams joods meisje tegen, Jet. Ook hij trouwt. Maar Abraham is met Manja steeds minder gelukkig. Het echtpaar heeft twee jonge zoontjes verloren, alleen hun oudste zoon Willy leeft nog. Manja treurt, in zichzelf gekeerd en blijft stil en somber. En terwijl de vrolijker aangelegde Abraham snakt naar liefde groeien ze uit elkaar.
Abraham verliest zich in zijn werk. Hij heeft grote plannen. Niet één bioscoop, maar nóg een, een derde, een vierde…. En daarna op naar Amsterdam voor een eigen filmtheater waarover de hele stad praten moet, zo chic zal Tuschinski zijn. De beide zwagers-partners gaan met hem mee in alles wat hij bedenkt. En dan opeens is daar de dag dat Abraham bij Hermann langsgaat maar zijn zwager niet thuis treft. Hij drinkt een kop thee met Jetje, er valt een merkwaardige stilte, hij raakt Jetjes haren per ongeluk aan en via dat kleine, bijna onmerkbare gebaar springt er een vonk over. Niet alleen bij Abraham, maar ook bij Jetje. Er groeit een verlangen naar elkaar, heimelijk, onontkoombaar. Tenslotte neemt Jet het initiatief. Ze zoekt Abraham op in zijn kantoor en daar bedrijven ze de liefde. Het is de eerste keer van de vele die daarop volgen.
Auteur
Tanya Commandeur (1969) studeerde Romaanse talen en culturen. Ze werkt freelance als (eind)redacteur en vertaler voor tijdschriften. Ze debuteerde in 2015 met de historische roman De man die alles achterliet, over haar betovergrootvader David Buijser.
Abraham en Jet trachten hun verhouding geheim te houden, maar dat lukt ze niet. De relatie heeft grote gevolgen voor de samenwerking van Abraham, Hermann en Hersch en de vriendschap tussen de drie vrouwen. Inmiddels doet ook de crisis zich gelden, het theaterbezoek wordt minder en de rijkdom van de filmwereld neemt snel af. Tot overmaat van ramp is daar de dreiging vanuit Duitsland. Hitler wil alle joden vernietigen en ook de Nederlandse joden voelen zich niet meer veilig. Het boek eindigt met het bombardement van Rotterdam. In een nawoord vertelt de auteur hoe het leden van deze families verder ging.
Een boeiend boek, dat lezers met belangstelling voor de geschiedenis van de film in ons land en gevoel voor romantiek extra zal aanspreken.
De Tuschinksi-romance is een film waard met deze historische roman als prachtige basis.
Tanya Commandeur – Uit liefde, meneer Tuschinski. ISBN 978-90-263-3963-9, 285 pagina’s, € 18,99. Amsterdam: Ambo | Anthos: 2017.