Zoon gaat op zoek naar de oorlog van zijn vader
‘Mam wat is dat nou precies, een ennesbejer?’
Het is 1983. De 33-jarige leraar André bezoekt tijdens een werkweek met zijn klas het Herinneringscentrum en het Voormalig Doorgangskamp Westerbork. Het zou een doodgewone werkweek zijn, maar bij André komen gevoelens van herkenning en onbehagen boven. Hij was hier als kind al eerder met zijn ouders en realiseert zich opeens dat hij, zo pal na de oorlog, wel erg vaak in Duitsland kwam om ‘vrienden en bekenden van zijn ouders’ op te zoeken. Was dat niet heel merkwaardig, in die tijd? En, zo vraagt hij zich in vervolg daarop af, wat deden zijn ouders eigenlijk in de oorlog? Zijn vader vertelde nooit verhalen, hield vragen altijd af. André neemt zich voor die geschiedenis dieper in te duiken, meer te weten te komen. Hij deelt zijn onbehagen met zijn nieuwe collega Judy die haar grootouders verloor in Auschwitz. Ze hebben beiden een ‘oorlogsgeschiedenis’, maar die wijken wel erg van elkaar af.
Terug op school krijgen de twee jonge docenten een nauwe band. Maar André is getrouwd met Lin, het stel heeft twee kinderen. Wil hij zijn huwelijk wel op het spel zetten voor een relatie met Judy? Het onbehagen groeit. Zeker als hij al piekerend een stroom herinneringen bovenhaalt. Zijn zusje werd gepest op school, er was een leraar komen praten en hij, als kleine jongen had zijn moeder daarna gevraagd: ‘Mam wat is dat nou precies, een ennesbejer?’ Hij kende de term, wist alleen niet wat die inhield als heel kleine naoorlogse jongen. Hij werd geboren in 1950. Hoe is het mogelijk dat ook hij als kleuter het woord NSB’er kende? En inderdaad, het kwam er al aan, zijn vader zat bij de NSB en was ‘oppasser’ in Westerbork: ‘Maar ik heb nooit iemand geslagen!’ Oppasser, ofwel ‘bewaker’. Hij haalt bij zijn ouders oude fotoalbums op: Duitsland overheerst in alle gezinsvakanties.
Auteur
Hilbrand Vinckers (1950) studeerde Nederlands aan de RUG, woonde in Warffum, op Tholen en keerde daarna terug naar Groningen. Sinds zijn onderwijspensioen in 2013 wijdt hij zich aan schrijven. Hij debuteerde in 2016 met de dichtbundel Van ver.
André wil meer weten. Het verzwegen verleden van zijn ouders drukt als een last op zijn schouders. Hij wordt kribbig en driftig in de klas. Zijn relatie met Lin dreigt te bezwijken onder die gehate drie oorlogs-letters. Bij Judy kan hij zijn zorgen kwijt. Tijdelijk tenminste.
De oorlog van 40-45 wordt André’s persoonlijke oorlog. Hij vraagt zich af hoe hij zelf gehandeld zou hebben, of hij daarna gelogen, gezwegen of gepraat zou hebben.
Het boek is opgedeeld in fragmenten verleden – heden. Niet altijd even vloeiend geschreven, maar de balans slaat door in positieve richting. Een boek dat veel herkenning kan bieden voor de babyboomgeneratie die zich wellicht ook wel eens geplaatst heeft gezien voor André’s levensvragen.
Onderhoudende roman die niet zo diep gaat als de schrijver wellicht beoogde.
Hilbrand Vinckers – De wieg. ISABN978-94-9173-726-8, 180 pagina’s, €19,50. Groningen: Nobelman Uitgeverij 2017.