Revolutie, liefde en leven
Overal in het Rusland van nu grijnst de geschiedenis je aan.
Toen Pieter Waterdrinker in 1988 voor het eerst in Rusland aankwam deed hij daar zulke weerzinwekkende ervaringen op dat hij besloot nooit meer een voet op Russische bodem te zetten. Inmiddels woont hij ruim 25 jaar met zijn geliefde vrouw Julia beurtelings in Moskou en Sint-Petersburg. Hij werkt er als correspondent en schrijft romans. Dit sterk autobiografische boek – ‘… maar het is wel een roman’ – is nummer elf. Decor en uitgangspunt is Pieters eigen huisadres: Tsjaikovskistraat 40, niet genoemd naar de componist maar naar een revolutionair.
Van daaruit en vanuit een adres in een bescheiden pied á terre in Moskou werkt de auteur met frisse tegenzin aan een opdracht die hij uit geldnood heeft aangenomen. Het is het jaar 2016. In het jaar 2017 is het honderd jaar geleden dat de Russische revolutie plaatsvond en het leek zijn Nederlandse uitgever een mooi idee als hij die gebeurtenis in een boekwerk zou gieten. Maar zoals het gaat met werk dat tegenstaat, Pieters gedachten dwalen keer op keer af. Hij duikt in zijn eigen Russische verleden, herinnert zich vol schaamte hoe hij zich in zijn eerste Russische jaren – de tijd van de glasnost – , verrijkte met de verkoop van door Nederlandse gelovigen geschonken bijbels en zo als God in Frankrijk leefde. Hij behoorde tot de rijken, terwijl veel van zijn stadgenoten even broodarm waren als ten tijde van de revolutie.
En dan is daar de link. Want, zo realiseert Pieter zich, ‘de geschiedenis herhaalt zich niet, de geschiedenis rijmt. En soms is die zijn eigen spiegelbeeld.’ Vanuit dat punt schrijft hij zowel het verhaal van zijn eigen Russische geschiedenis als de geschiedenis van de revolutie waarom zijn uitgever vroeg. Hij springt soepel op en neer, oud en nieuw vloeien ineen als wodka in een glas. Intussen mogen de lezers meekijken in zijn leven van nu: hij en zijn beeldschone vrouw Julia wonen in een appartement en zijn daar zielsgelukkig met elkaar.
Natuurlijk, treurnis wordt het stel niet bespaard. Ljolja, de middelste van hun drie geliefde katten (Julia’s ‘meiden’) wordt ziek en sterft en het echtpaar gaat de kleine poes middenin de nacht in de Taurische Tuin begraven. Terwijl Pieter moeizaam een gat hakt in de bevroren grond, huilt Julia tranen met tuiten met in haar armen het beestje, gewikkeld in een lavendelblauwe kasjmier sjaal die Pieter haar gaf bij het voltooien van een roman. Groot leed en klein leed tezamen. Want wat is de dood van een poes tegenover de duizenden doden die de Russische revolutie van 1917 opleverde? Het is maar net waar je emoties liggen op dat moment. De auteur vlecht ze meesterlijk ineen.
Auteur
Pieter Waterdrinker (1961) heette aanvankelijk Pieter van der Sloot en nam later officieel de naam van zijn moeder aan. Hij studeerde Russisch, maar stapte na enige jaren over op Rechten. Hij werkt als correspondent onder meer voor De Telegraaf en de VPRO.
Deze roman is een schitterend drieluik, waarbij de beelden zich dan eens richten op de persoonlijke worsteling van de mens, dan weer op de worsteling van een natie die strijdend ten onder gaat en de bevolking meesleept in honger, ziekte, ellende en dood. Daar is de gespleten zoektocht van de schrijver: moet hij doorgaan met schrijven als de letteren een ‘schip van bijleg’ zijn, terwijl hij tegelijkertijd in iedere bouwsteen van de stad de kenmerken ziet van de revolutie waarover hij een boek moet schrijven? En daar is tevens de gespleten ziel van Rusland, het land dat ooit een eenheid was, dat roemloos uiteen gevallen is en die neergang niet kan verdragen. Alle aspecten komen aan bod, fenomenaal verbonden.
Waterdrinker heeft een superieure roman geschreven. Deze auteur met zijn heel eigen geluid is uitgegroeid tot een van de beste schrijvers van Nederland. Hij verzucht in zijn boek dat het schrijven hem zo weinig gewin brengt, dat hij zich afvraagt of hij er wel mee door moet gaan. Ik hoop dat hij dit niet serieus meent.
En anders wordt het tijd dat de zilvervloot ook eens richting Sint-Petersburg vaart, in de vorm van een goudgerande literaire prijs. De auteur verdient hem dubbel en dwars. Schrijvers als hij zijn zeldzaam. Gaf Leeskost.nl sterren dan kreeg dit boek het hoogste aantal.
Pieter Waterdrinker – Tsjaikovskistraat 40. Autobiografische vertelling over Rusland & Revolutie. ISBN 978-90-3880-413-2, 431 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Nijgh & Van Ditmar 2017.