Het complete proza van Marten Toonder – deel 1
Essays over Bommel en Tom Poes en over strips.
In de inleiding op de vierdelige reeks Het complete proza van Marten Toonder benadrukt Klaas Driebergen dat Toonder zeker geen begaafd essayist is. Zijn grootste kracht wat betreft taalkunst toont hij in de Bommelverhalen. Talrijk zijn de neologismen als, denkraam, minkukel, bovenbazen. Daarnaast gebruiken bepaalde personages ook archaïsmen. Dit werkt ook mee aan de humoristische stijl. In dit eerste deel staan essays, lezingen, voorwoorden en ingezonden brieven over Bommelverhalen. We krijgen een schat aan informatie over het ontstaan van zijn stripfiguren Tom Poes en de heer Bommel. Uniek is het hoofdstuk Voorwoorden bij alle 177 Bommelverhalen. In de jaren negentig verscheen in veertig banden de Volledige werken van de Bommelverhalen. Toonder voorzag alle verhalen van een nieuw voorwoord.
De samensteller
Klaas Driebergen (1979) is neerlandicus. Hij is een van de Bommelexperts in Nederland en publiceerde enkele studies over het werk van Toonder, bijvoorbeeld Bommel en Bijbel. Driebergen is nu bezig met een vierdelige serie over het beschouwend proza van Toonder. Hij is de samensteller van de boeken en ook de uitgever.
Tom Poes
In het hoofdstuk Iets over de geboorte en de levensloop van Tom Poes wordt verteld hoe deze stripfiguur ontstond. Terwijl Walt Disney een mooi verhaal heeft over zijn schepping Mickey M, is het bedenken van Tom Poes allemaal toeval. Hij tekende ooit een soort bal en een paar min of meer cirkelvormige ellipsen. De grondvorm voor een poes was er, alleen nog geen uiterlijk en geen gezicht. Het vage ontwerp verdween enkele jaren in een la. Toen een grote krant hem om een strip vroeg, zocht hij het oude ontwerp van de poes weer op en vond hem toch wel aardig. Ondanks een verwaarloosde jeugd in een oude portefeuille werd het een succes. Na drie maanden bestonden er al prentbriefkaarten, daarna volgden wandplaten, legpuzzels, beeldjes, houten speelgoed en zelfs een tekenfilm.
Heer Bommel
Heer Bommel was een oude bekende van Toonder. In zijn kinderijd had hij een oude teddybeer die zo versleten was dat het stro eruit stak. Het was een beer met karakter: een vriendelijke, wat gezapige, bejaarde beer. De schepping Ollie B. Bommel is geen met het verstand gecreëerde figuur. Hij is gaandeweg ontstaan. Toonder zegt dat hij Bommel z’n gang heeft laten gaan. Zijn karakter ontwikkelde zich door de jaren. Ollie werd een man met een diep inzicht in dromen en verlangens. Hij heeft weinig geduld voor nuchtere feiten en materiële zaken. Hij is een heer van stand met een groot denkraam die onopvallend zijn eenzame weg gaat. Toonder beschouwde hem als zijn grootste vriend.
Een eenvoudige doch voedzame maaltijd
In dit zeer geestige stuk wordt nader ingegaan op de samenstelling van zo’n eenvoudig maal. Toonder fantaseert hier dat Joost de hotelschool heeft bezocht en dat hij als een volleerd chefkok in staat is tot zeer bijzondere gerechten. Bovendien is hij ook een groot wijnkenner. Dit is natuurlijk geheel in strijd met wat je leest in de Bommelboeken. Je ziet daar Joost in de weer met schalen aardappelen en groente. Ook de juskom ontbreekt niet op tafel. Hij serveert hij graag een voedzame soep. Vaak is dat erwtensoep. Bij Wal Rus aan boord bestaat de maaltijd meestal uit raasdonders met uien. Bommel eet dat met veel smaak.
Strips
In diverse stukken geeft Marten Toonder zeer serieuze uiteenzettingen over de strip. Hij geeft o.a. een historisch overzicht dat begint bij de muurschildering van Beni Hassan De Worstelaars uit 2500 voor Chr. Hij bespreekt de soorten en geeft ook een soort handleiding hoe je een strip maakt. In Beknopte striptologie geeft hij opnieuw een zeer serieuze en uitvoerige bespreking van alle aspecten van de strip. Kernpunt is steeds het verhaal, de kunst van het vertellen. Ook stelt hij dat de kracht van het woord ondergeschikt is aan het beeld. Hij is heel bescheiden over zijn schrijfkunst.
Leuke achtergronden van de Bommelverhalen en veel serieuze informatie over de strip.
Marten Toonder – Heer Bommel en ik. Het complete proza deel 1. Verzameld door Klaas Driebergen. ISBN 978-90-826-8550-3, 248 pagina’s, € 19,99. Amstelveen: Klaas Driebergen 2017.