Onbekommerd optimist met liefde voor al wat leeft
Biografie van natuurkenner pur sang.
Noem de naam van Jac .P. Thijsse en een beetje natuurliefhebber zegt: ‘De albums van Verkade.’ En zo is het. Regelmatig trekt grootgrutter AH de kinderen van klanten de natuur in met het uitdelen van mini-moestuintjes, maar dat is eigenlijk peanuts. Nee, Verkade, de fabrikant van beschuit, taaitaai, Amsterdamse korstjes, paneermeel en wat dies meer zij, was pas echt ‘natuurlijk’ bezig. De firma vroeg onderwijzer en natuurkenner Jac. P. Thijsse teksten te gaan schrijven voor albums waarin natuurplaatjes geplakt konden worden. Het eerste album kwam in 1906 uit, het laatste in 1940. In die tijd gingen er 3,2 miljoen albums over de toonbank en werden er 30 miljoen natuurplaatjes gespaard. Je zou kunnen zeggen dat Jac. P. (Koo) Thijsse ‘de natuuropvoeder’ van een paar generaties Nederlanders is geweest. Hij had talloze jonge bewonderaars, voelde zich nooit te goed om briefschrijvertjes uitgebreid antwoord te geven.
De kleine Koo werd in 1865 in Maastricht geboren. Zijn vader was beroepsmilitair en dat had tot gevolg dat het gezin elke drie jaar verhuisde naar een andere garnizoensplaats. Waar de jongen ook kwam te wonen, overal dook hij de natuur in. En al jong begon hij van de weeromstuit zelf natuurdagboeken bij te houden met tekeningen en beschrijvingen van wat hij buiten aan ‘levend materiaal’ tegenkwam. Terugkijkend vertelt hij over zichzelf als vierjarige: ‘En dan beleefde ik tusschen dat hooge gras de mooiste dingen met gouden kevers, blauwe en bonte vlindertjes en met de blauwe klokjes, de grote margrieten (…) waarvan de schoonheid en vooral de kleur mij toen reeds troffen als een liefkozing.’
In deze woorden valt op wat uit het werk van zijn hele leven spreekt: hij bewondert de natuur, geniet er blijmoedig, hij is optimistisch en heeft een vast vertrouwen in de vooruitgang. Deze kleine biografie van de beroemde natuurvorser begint met het plaatje van de ‘ExLibris’ Van Thijsse: een houtsnede van vijf zingende vogels in een boom, met daaronder het woord ‘onbekommerd’. Dat woord kenschetst het karakter van Thijsse ten volle. De auteur maakte er een kijk-, lees- en bladerboekje van: veel plaatjes van vogels, planten, landschappen en schetsen van de meester, maar ook van andere natuurtekenaars zoals Jan van Oort die voor een aantal Verkade-albums tekende. Daarbij ook familie- en andere foto’s, zoals gemaakt tijdens het bezoek van de doorluchtige dames Emma, Wilhelmina en Juliana, die bij een uitstapje naar het Naardermeer Thijsse als gids bij zich vroegen.
Auteur
Dik van der Meulen (1963) schreef bekroonde biografieën over Multatuli (AKO-literatuurprijs 2003) en koning Willem III (Libris Geschiedenis Prijs 2014). Hij ontving in 2017 de Jan Wolkers Prijs voor het beste natuurboek met Kinderen van de nacht. Over wolven en mensen. Hij is redacteur van het Biografie Bulletin.
Deze biografie mag beknopt lijken, maar schijn bedriegt. Het is een heerlijk snuffel- en leesboekje, waarin aanzienlijk meer informatie staat dan je op het eerste oog verwacht. Opmerkelijk is dat de oorlog de natuurvorser eigenlijk niet erg raakte. Hij maakte zich vooral druk over de gevolgen die de oorlog op de natuur zou hebben en verdiepte zich verbazingwekkend weinig in het treurige lot van zijn joodse geestverwanten. Hij was wat dat betreft wereldvreemd.
Thijsse is en blijft de man die de Natuurbeweging in Nederland gestalte heeft gegeven. Dit mooie boekje doet hem recht. Voor oude plaatjes-spaarders en nieuwe natuurliefhebbers.
Dik van der Meulen – Jac. P. Thijsse – Natuurbeschermer en schrijver. ISBN 978-90-5011–656-5, 96 pagina’s, €12,95. Zeist: KNNV 2018.