Leugens om bestwil
Liefde tussen een bescheiden weesmeisje en een avontuurlijke rijkeluiszoon overwint alles.
Eenzaam en onbegrepen. Zo voelt de kleine Olga Rinke zich. Ze praat weinig, maar neemt daarentegen alles in zich op. Want ze wil niets liever dan leren. Bij haar hardwerkende, maar arme ouders vindt ze geen gehoor. Het is de buurvrouw die haar stimuleert te lezen en schrijven. Als zij op jonge leeftijd wees wordt, komt zij onder de hoede van haar grootmoeder.
Het is echter het begin van de 20ste eeuw en evenals de dominee ziet oma het niet zitten dat haar half-Slavische kleindochter lerares wordt. Ze wil een keurig Duits meisje van haar maken. Maar Olga houdt voet bij stuk, want een leven zonder kennis, literatuur en haar luxe Soennecken-vulpen kan zij zich niet voorstellen.
Dat kleinood heeft ze gekregen van Herbert Schröder, ook een buitenbeentje in het dorp. Zit zij graag met haar neus in de boeken, de jongen van rijke komaf rent het liefst letterlijk zijn benen uit het lijf op zoek naar avontuur. Toch vinden de twee elkaar, voornamelijk in hun zwijgen, buiten aan de bosrand. Ze worden verliefd en zoals beloofd koopt hij van zijn eerst verdiende centjes de vulpen voor haar. En daarmee blijft ze hem, tot zelfs na zijn dood, brieven schrijven.
Auteur
Bernhard Schlink (1944) is emeritus-hoogleraar Rechten. Als schrijver heeft hij inmiddels twaalf boeken op zijn naam staan. Wereldwijd werd de Duitser bekend met zijn roman Der Vorleser, die in maar liefst 54 talen is vertaald. De verfilming van The reader, met in de hoofdrollen Kate Winslet en Ralph Fiennes, is bekroond met een Oscar en een Golden Globe.
Vanwege het klassenverschil zit trouwen er voor het stel niet in. Onrustig als hij is, gaat Herbert vrijwillig in dienst en trekt hij naar Duits-Zuidwest-Afrika om daar te vechten tegen het Herero-volk. Na deze bloedige strijd, waarvan Olga helemaal niet onder de indruk is, reist hij naar Zuid-Amerika, Siberië en andere verre gebieden. Steeds weer komt hij terug bij zijn grote liefde.
Olga had hem graag vaker bij zich gehad. Maar op woensdag zingen in het koor, op zondag naar de kerk en tussendoor als afleiding een bezoekje aan hun vrienden en hun lieftallige zoontje Eik zijn bezigheden die niet in het leven van Herbert passen. Hij is steeds op zoek naar grootse daden. Naar meer, naar iets dat boven alles uitstijgt. En zo neemt hij vlak voor de Eerste Wereldoorlog weer de benen, dit keer naar Noord-Oostland, een eiland in de Spitsbergenarchipel. Maar hoe Olga ook blijft hopen, haar geliefde komt dit keer niet terug van de expeditie.
Tot aan haar dood in 1973 blijft ze Herbert brieven schrijven, die ze post restante naar Noorwegen stuurt. Vol liefde en gemis, maar ook vol bezorgdheid en oprechte woede. Hij wilde zich verliezen in de verten. Maar de verten zijn niets. Hij wilde zich in het niets verliezen. Maar ze vertelt hem ook over het grote geheim dat ze altijd met zich mee heeft gedragen.
Het is uiteindelijk Ferdinand, de zoon uit het domineesgezin waarbij Olga na de Tweede Wereldoorlog is gaan werken, die de brieven later in Noorwegen op de kop weet te tikken. Als jongen is hij door de inmiddels dove Olga al vroeg in vertrouwen genomen. En daardoor is de vrouw, met wie hij ook zo heerlijk uren zwijgend kon doorbrengen, een belangrijke rol in zijn leven blijven spelen.
Hij waakt dan ook aan haar sterfbed. Haar hand in de mijne woog niets meer. Ik keek naar haar ouderdomsvlekken, de dikke aderen, haar knokige vingerkootjes, haar kortgeknipte nagels. Het was haar rechterhand, de hand waarmee ze altijd weer over mijn hoofd streek. Ik legde mijn andere hand erop, alsof ik haar kon beschermen. Tot zijn grote verbazing is Ferdinand haar erfgenaam. Maar dan hij ontdekt al snel dat ook hij lang niet alles van haar weet.
Schlink is wederom groots in zijn eenvoud. Met een helder maar prachtig taalgebruik schetst hij aan de hand van het leven van Olga een subtiel beeld van het Duitsland van de vorige eeuw. Naast liefde speelt schuld wederom een grote rol in zijn laatste pennenvruchten.
De opbouw van het boek maakt het ook zeker een bijzondere roman. In drie delen, respectievelijk verteld door de schrijver, Ferdinand en de brievenschrijfster zelf, vallen uiteindelijk alle puzzelstukjes op hun plek.
Meer dan het lezen waard.
Bernhard Schlink – Olga. Vertaald uit het Duits (Olga) door Marcel Misset. ISBN 978-90- 5936-801-9, 302 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Uitgeverij Cossee 2018.