Grenzeloze familieband
Ze reisde de hele wereld over om de mooiste boeken te schrijven. Maar de terugkeer naar haar geboortedorp Neerpelt, waar zij opgroeide in een woelig gezin van negen, leverde een minstens zo’n indrukwekkend verhaal op.
Als Lieves oudste broer onder invloed van drank en drugs met zijn auto tegen een boom rijdt, verbaast haar dat eigenlijk niets. Het moest immers een keer verkeerd aflopen met Fonny. Ze werkt op dat moment in Amsterdam aan haar boek over Syrië maar legt haar pen neer om hem te bezoeken in het ziekenhuis, waar hij op de intensive care vecht voor zijn leven. Daar ligt hij dan, de held van mijn jonge jaren, de man op wie mijn vriendinnen stiekem verliefd waren en ikzelf ook een beetje.
Zijn ongeluk brengt haar ongevraagd weer terug naar haar familie. Naar haar ouders die Fonny’s gedrag altijd vergoelijken en naar haar andere zeven broers en zussen, die allemaal geleden hebben onder de aandacht die Fonny binnen het gezin opeiste. Zo wil Filip niets meer met hem te maken hebben: ‘Met dat uitschot praat ik niet.’ Wie er het minst van meekrijgt is Hildeke, hun zusje met het Syndroom van Down. ‘Is Fonny braaf?’ ‘Ja, ja,’ zegt ze met een lichte aarzeling in haar stem. ‘Maakt hij geen ruzie?’ Weer aarzelt ze. ‘Heel soms,’ bekent ze. ‘Een beetje maar’.
Auteur
Lieve Joris (1953) is een Vlaamse schrijfster die diverse prijzen in de wacht heeft gesleept met haar non-fictie boeken over de Arabische wereld, Oost-Europa, Azië en Afrika. Met name Congo, de vroegere kolonie van België, is een terugkerend thema in haar werk. Haar boeken zijn in negen talen vertaald. In 2010 benoemde Frankrijk haar tot Ridder in de Orde van Kunst en Letteren. Ze woont en werkt in Amsterdam.
Als kind heeft Lieve weinig van Fonny’s grillen meegekregen. Zij is deels opgevoed door haar grootmoeder, bomma van vaders kant, die in een huis tegenover hen woonde. Als puber daarentegen raakt zij in de ban van Fonny, artistiek, muzikaal en het symbool van vrijheid. Hij is het die haar stimuleert Neerpelt te verlaten. Zelf blijft hij hangen in het dorp aan het Kempisch kanaal waar hij totaal ontspoort.
Lieve blijft hem en haar familie regelmatig bezoeken na het ongeluk. Zes jaar lang proberen ze hem te laten afkicken. Tegen beter weten in. Zo schrijft haar moeder: Geef Fonny maar goede raad. Ge moet hem niet sparen als ’t voor zijn goed is. Wat is hij toch overgevoelig. Maar ik denk wel dat hij het halen zal en gelukkiger zal worden.
Maar hij houdt zijn streken. Zo gaat hij aan de haal met zijn vaders pensioen, verkoopt spulletjes van bomma en spuit heroïne met zijn puberdochter. Toch geeft ook Lieve het niet op en blijft aansturen op de zoveelste opname. ‘Gij’! schampert hij tegen mij. ‘Gij voelt u zeker interessant als mijn bekende zuster!’ Geschrokken en beschaamd laat ik zijn gescheld over me heen komen. Ik mag dan door de binnenlanden van Congo hebben gereisd en als vrouw alleen door de Golflanden hebben getrokken, tegen Fonny’s gemeenheid kan ik niet op.
Zichzelf troostend kijkt ze wederom uit naar haar terugkeer naar Amsterdam. Waar mijn eigen leven op me wacht, terwijl hij als enige toeverlaat mijn ouders heeft: een dementerende moeder en een vader die zich, om hem te beschermen, van zijn andere kinderen heeft vervreemd.
Alles verandert pas echt als Fonny overlijdt aan een overdosis. Ze zijn ook opgelucht, al zouden ze dat niet durven toegeven – niet tegenover papa, maar ook niet tegenover elkaar. Nog niet.
Lieve Joris heeft het verlies van haar eens zo geliefde broer een plaats kunnen geven. Mede door het opschrijven van hun uitzonderlijke familiegeschiedenis. Het is een verhaal dat geschreven móest worden, vindt ze. Maar pas na de dood van haar ouders en op het moment dat zij eraan toe was, nu zo’n twintig jaar na het overlijden van Fonny.
Een werkelijk prachtig geschreven ontroerend document zonder ook maar een spoortje vals sentiment.
Lieve Joris – Terug naar Neerpelt. ISBN 978-90-450-3716-5, 255 pagina’s, € 19,99. Amsterdam: Atlas Contact 2018.
Lieve Joris geeft lezingen over dit boek. Zoals op 11 december in Eindhoven, op 13 januari in Schiedam en op 27 maart in Den Haag. Zie www.lievejoris.nl/agenda.asp.