Een geheime liefde
Het verhaal van de liefde tussen Truus Schröder en Gerrit Rietveld en van het huis dat zij bouwden.
Het boek gaat voornamelijk over de geschiedenis van de families van Truus Schräder en Gerrit Rietveld. Het begint bij hun ouders en eindigt met hun kleinkinderen. Veel aandacht is er ook voor hun opvoeding en scholing. Centraal staat hun geheime relatie. Een tweede verhaallijn gaat over de artistieke carrière van dit paar. Samen ontwierpen ze hun wereldberoemde huis in Utrecht, het latere Rietveld Schröderhuis. De nadruk valt op de ontwikkeling en het werk van Gerrit Rietveld, zijn meubels en zijn werk als architect.
Auteur
Jessica van Geel (1973) is cultuurhistoricus en werkte als journalist bij NRC Handelsblad. Zij schreef het boek Ik zou uren met je kunnen praten maar….Samen met Claudia de Breij, met wie ze getrouwd is, maakte ze interviews voor het boek Neem een geit, leven voor gevorderden. Drie jaar lang werkte ze aan dit boek. Ze raadpleegde archieven en interviewde deskundigen en kleinkinderen van Truus en Gerrit.
Truus
Truus Schräder werd in 1889 geboren. Ze volgde een opleiding voor apothekersassistente. In 1911 trouwde ze met de advocaat Frits Schröder, een strenge katholiek, tamelijk burgerlijk en behoudend. In 1911 ontmoette ze Gerrit Rietveld. Met zijn vader kwam hij bij haar een bureau bezorgen. Truus vond het te traditioneel. Gerrit keek haar aan en ze zag dat hij het met haar eens was. Die blik zou ze nooit vergeten. Hij leek haar te begrijpen. Tussen de eveneens gehuwde Gerrit Rietveld en Truus ontstond een buitenechtelijke verhouding. Truus ontwikkelde zich tot een vrije, ruimdenkende vrouw. De katholieke kerk keerde ze de rug toe. Ze las Maria Montessori en Rudolf Steiner. Ze was sterk geïnteresseerd in architectuur en woninginrichting. Gerrit ontwierp ‘de kamer-met-de mooie-grijzen’. De kamer maakte deel uit van het woonhuis van Truus en Frits. Frits werd ziek en overleed in 1923.
Het Rietveld Schröderhuis
Direct na de dood van Frits ging Truus Schräder-Schröder over tot het verkopen van haar huis. Samen met Gerrit Rietveld ging ze op zoek naar een stuk grond om een huis te bouwen dat ze helemaal naar eigen inzicht zouden ontwerpen. Het is ontroerend te zien hoe hun kijk op de zaken overeenkwam en hoe harmonieus ze overlegden. Het werd een soort blokkendoos met rustgevende horizontale en ruimtescheppende verticale lijnen. Er waren brede, niet hoge ramen die veel uitzicht gaven. Truus was heel tevreden. Het huis paste als een maatpak. De menselijke maat. Truus dacht heel actief mee, vooral het interieur werd naar haar ideeën ontworpen. Op 1 januari 1925 was het huis klaar en Truus trok er met haar drie kinderen direct in. Ze woonden op de eerste verdieping. In de kamer op de begane grond vestigden Gerrit en Truus hun architectenbureau, Schräder en Rietveld Architecten. Gerrit bleef bij zijn gezin wonen, elke ochtend sprong hij op zijn Van ’t Hoff-motor en reed naar zijn bureau bij Truus. ‘s Avonds keerde hij terug naar zijn vrouw en zes kinderen.
Gerrit Rietveld
Hoewel Truus de eigenlijke hoofdpersoon is, wordt ook veel aandacht besteed aan Gerrit Rietveld. Hij groeide op in een gereformeerd milieu en ging werken in de meubelmakerij van zijn vader. Daar leerde hij het vak, maar later maakte hij zijn eigen ontwerpen en kreeg hij zijn eigen bedrijf. Hij tekende liever dan dat hij het zware handwerk verrichtte. Bij Piet Klaarhamer nam hij tekenles. Deze bracht hem in aanraking met de nieuwste ontwikkelingen in de kunst, de architectuur en het meubelvak. Rietveld leefde in een isolement en had weinig zelfvertrouwen. Zijn deelname aan De Stijl en zijn omgang met Theo van Doesburg en Bart van der Leck brachten hem eindelijk erkenning. Hij kreeg talrijke opdrachten voor huizen, gebouwen en hij ontwikkelde zijn eigen meubelstijl met de rood-blauwe stoel als hoogtepunt. Voortdurend werkte hij samen met Truus: hij tekende en Truus keek en gaf aanwijzingen. Zijn huwelijk met Vrouwgien Hadders was niet geweldig, maar hij bleef bij haar tot haar dood. Na haar overlijden trok Gerrit onmiddellijk in bij Truus.
Familie
Twee gezinnen, samen zeven kinderen, ze worden allemaal uitvoerig besproken van de wieg tot het graf en dat had wel iets minder gekund. De interessantste van de zeven is Gerrits dochter Bep. Zij nam het haar vader kwalijk dat hij zijn gezin in de steek liet, zo voelde het ondanks het feit dat hij ’s avonds en ‘nachts thuis was. Ze had tekentalent en kreeg les van Charley Toorop. Haar vader overleed in 1964, Truus in 1985. Zij werd begraven naast Gerrit. Dat zat Bep dwars en toen in 1994 het laatste Schröderkind was overleden nam Bep wraak door Gerrit te laten herbegraven. In Utrecht werd hij herenigd met zijn vrouw.
Veel aandacht wordt gegeven aan het tijdsbeeld. Zo maken we kennis met de gevolgen voor Nederland van de Eerste Wereldoorlog. De Tweede Wereldoorlog wordt uitvoerig besproken. Vooral de kinderen waren de dupe: drie in een kamp in Nederland en Bep in een interneringskamp in Nederlands Indië. Rietveld was actief in het verzet. Hij maakte persoonsbewijzen en stempels. We krijgen aan de hand van de informatie over Truus ook goede informatie over de vrouwenemancipatie. Daarnaast komen ook de ontwikkelingen in de kunst aan de orde. Het ontstaan van de Stijl wordt uitvoerig beschreven, wat zeker een meerwaarde aan het boek geeft. De foto’s vormen ook een goede aanvulling van de tekst.
Een indrukwekkend portret
Jessica van Geel – I love you Rietveld. ISBN 978-90-488-3703-8, 463 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Lebowski Publishers 2018.