Volksgerichten direct na de bevrijding
‘Moffenmeiden’ werden kaalgeschoren en regelmatig mishandeld en verkracht.
Na de bevrijding van Nederland richtte de nationale volkswoede zich minder tegen de voormalige bezetters, maar veel meer tegen ‘moffenmeiden’, ook wel ‘moffenhoeren’ genoemd, meestal ongehuwde meisjes en vrouwen die seksuele betrekkingen hadden onderhouden met Duitse militairen.
‘Gestraft’ werden vooral vrouwen uit de lagere sociale klassen. Een aantal van hen werd voor kortere of langere tijd geïnterneerd en werd dan vaak verder vernederd. Zo werd iemand hardhandig onderzocht op geslachtsziekten en vervolgens op de onderzoekstafel door de ‘dokter’ verkracht.
Het is één van de vele gruwelijke verhalen die, vele jaren later, verhalen die nog steeds met grote schroom aan de schrijfster werden verteld.
Auteur
Historicus Monika Diederichs (1945) werd in Duitsland geboren. Haar moeder was getrouwd met een Duitse militair Toen de laatste kort na de oorlog overleed keerden moeder en dochtertje terug naar Nederland. Daar werden ze met de nek aangekeken.
In een jarenlange studie (de eerste versie van dit boek verscheen al in 2006; dit is een herziene en uitgebreide uitgave) interviewde de auteur niet alleen 56 vrouwen over hun relaties met Duitse militairen tijdens de bezetting, maar deed ook archiefonderzoek naar dergelijke relaties en de gevolgen daarvan, waaronder ook de kinderen die daaruit geboren worden. Hieraan wijdde de auteur ook nog een apart boek: kinderen van Duitse militairen in Nederland 1941-1946.
De twee kernvragen van de studie waren: Hoe stonden de Duitse en de Nederlandse autoriteiten in de periode 1940-1945 tegenover de omgang van meisjes en vrouwen met Duitse militairen. En hoe denken de vrouwen zelf, hier vijftig jaar na de oorlog over? Ook wordt uitvoerig aandacht besteed aan de ‘bestraffing’ na de bezetting.
Die bestraffing vertoonde elementen van traditionele volksgerichten op het platteland. Daarnaast werden na de bevrijding van Frankrijk dergelijke vrouwen kaalgeschoren en daarvan werden zelfs nog tijdens de bezetting ansichtkaarten naar Nederlandse meisjes gestuurd. Volgens sommigen zou het kaalscheren hier een ‘bijltjesdag’ hebben voorkomen. Merkwaardig.
Wat was er voor weerzinwekkends in een verhouding met een Duitse officier of soldaat? Het waren immers lang niet allemaal nazi’s. Toch werd het vaak als landverraad gekwalificeerd en daarbij kwam dat het inging tegen de heersende seksuele moraal. Enkele jaren later zouden de vriendinnen van de bevrijders hier ook last van krijgen. Het is frappant dat soms katholieke priesters en protestante ouderlingen een vooraanstaande rol speelden bij de volksgerichten.
De verhalen van de geïnterviewde vrouwen waren vaak heel emotioneel. De auteur liet het niet hierbij, maar verzamelde ook uitgebreide gegevens over onder meer bevallingen, gedwongen afstand van de kinderen door ongehuwde moeders en het overbrengen van pasgeboren baby’s naar Duitsland.
Dit boek is al weer een tijdje geleden verschenen. Desalniettemin is het goed dat ook aan dit aspect van bezetting en bevrijding aandacht wordt besteed.
Monika Diederichs – Wie geschoren wordt moet stilzitten. Nederlandse meisjes en vrouwen die in de periode 1940-1945 omgang hadden met Duitse militairen. ISBN 978-94-6153-829-1, 244 pagina’s, € 19,95. Soesterberg: Uitgeverij Aspekt, derde herziene druk 2015.
Dit boek is tevens besproken tijdens het programma MAAKKENNISMAANDAG van MeerRadio op maandag 21 mei 2019. Het geluidsbestand kunt u hieronder aanklikken.