Lofzang op de vader wordt terugblik van geplaagde vrouw
De wereld van de schoonheid blijkt wereldser dan gedacht.
Als Paolo Manuzio in 1530 zijn moeder bezoekt op het platteland van Modena, zijn moeder en zoon bijna vreemden voor elkaar. Na de dood van vader en echtgenoot Aldo nam moeders broer de taak op zich de jonge Paolo op te voeden, ondanks de tegenwerpingen van moeder Maria. Ze vond Venetië, de stad waar haar broer met zijn gezin woonde, veel te wuft en te wulps en veel te mondain, de jongen zou er niets dan slechte dingen leren. Haar mening wordt terzijde geschoven, Paolo krijgt een opvoeding tot rijke jonge geleerde en maakt zich alle manieren eigen die Maria verafschuwt.
Nu bezoekt Paolo haar om de eerste hoofdstukken voor te lezen van een biografie, bijna hagiografie over zijn vader, de beroemde drukker Aldo Manuzio. Als Maria de tekst aanhoort vraagt zij hem in Modena te blijven. De zoon schept een volkomen scheef beeld van zijn vader. Zij wil hem vertellen hoe de werkelijkheid was. Aldo was een goede drukker, maar bepaald geen heilige. Hij veranderde van een brave leraar in een schuinsmarcheerder die zich als drukker liet gebruiken door wie machtiger, maar minder begaafd was als hij. Paolo vertrekt, woedend op zijn moeder.
Na deze opening krijgt de lezer, uit de mond van Maria en uit de verhalen die ooit de ronde deden, te horen hoe het leven van Aldo echt is geweest. Deze kwam in 1489 als jonge drukker naar Venetië toe. Hij wilde voor zichzelf beginnen, er was goud geld te verdienen in het drukken van handschriften. Vooral de mooie geschriften uit de Griekse literatuur boezemden hem ontzag in. Eindelijk konden al die handgeschreven teksten eenvoudig worden vermenigvuldigd en daarmee kon iedereen van hoog tot laag meeprofiteren van de wijsheden van de schrijvers.
Aldo grasduint markten en boekenkisten af, overal op zoek naar manuscripten die zich ervoor lenen door hem gedrukt te worden. Hij gaat op bezoek bij Venetiës beroemdste en rijkste drukker Andrea Torresani. De man maakt vals gebruik van Aldo’s intellect. Enige jaren later huwt Aldo zijn dochter. Steeds als Aldo op geschreven juwelen stuit maakt zijn schoonvader misbruik van zijn macht. Aldo, die echt van boeken houdt en oude geschriften wil redden, kan niet tegen de geslepen man op. Zijn leven lang, ook als hij later met Maria is getrouwd, volgt hij Torressani op de voet, tot in de bordelen aan toe. Na de dood van haar man trekt Maria zich terug op het platteland.
Auteur
Javier Azpeitia (1962) is filoloog, schrijver en uitgever. Zijn romans verschenen in verschillende landen. Deze roman is het eerste boek dat in het Nederlands is vertaald.
Azpeitia schrijft over een man die zielsveel van boeken houdt, een prachtige eigenschap die zijn zwakte wordt. In de tijd rond 1500, waarin deze roman speelt, konden de meeste mensen nog niet lezen. Zij die dat wel konden lazen vaak niet vlot. De auteur beeldt dat prachtig uit met de volgende anekdote. De mensen die wel konden lezen, moesten de woorden vaak letter voor letter bijwijzen en hardop uitspreken om het woord te vormen. Het was de ware kunst om ‘zwijgend te kunnen lezen’, wie alleen met de ogen leest, is echt bedreven. Hij vertelt van een schilderij van Girolamo. Daarop staat de filosofe Leontien afgebeeld met een lei in haar hand en een stift tegen haar mond alsof ze haar lippen verzegelt. Zij wil daarmee zeggen: ik kan schrijven en zwijgend lezen, mijn gedachten uit ik op papier. Een subtiel en prachtig beeld.
Dit boek is een juweel om te zien, en een juweel om te lezen. Het is geen historische roman, maar een roman die de historie reconstrueert. Een feest.
Voor iedereen die van geschiedenis houdt en zich wil verdiepen in de allereerste tijd dat boeken werden gedrukt.
Een schoonheid van een boek.
Javier Azpeitia – De drukker van Venetië. Vertaald uit het Spaans (El impressor de Venecia) door Bart Peperkamp. ISBN 978-90-2842-759-4. 382 pagina’s, €26,99. Amsterdam: Wereldbibliotheek 2019.