Een dokter over zijn vak en de invloed daarvan op mensen
‘Wie leeft verandert permanent’
‘Een deel van mijn werk als arts is bescheiden en routineus, een ander deel is heftig en vereist spoed. Het grootste deel loont en is de moeite waard. Op haar best leidt de geneeskunde tot veranderingen in de mens, en de kans op verandering biedt hoop.’ Met deze woorden besluit de schrijver/huisarts zijn boek over gedaanteverwisselaars en daarmee geeft hij meteen ook aan waar die verandering in zit en hoe hij daarvan getuige is.
Gavin Francis vertelt over zijn patiënten. De gezonde die is veranderd in een zieke en daarom bij hem komt, de vrouw die zwanger is, al dan niet gewenst: ook haar leven verandert. Evenals het leven van iemand die hij beter kan maken of juist begeleidt tot de dood: eens waren het mensen in de bloei van hun leven, maar er overkwam hen iets – ziekte – en zij werden andere mensen. Zoals ook hun naasten mee veranderden, hun ouders, hun kinderen die vol zorg en in angst en vrees het proces van heel nabij volgden. Zij wisselden van gedaante, allemaal.
De auteur is niet alleen arts, maar ook filosoof, cultuurhistoricus, geschiedkundige, psycholoog en psychiater. Hij biedt iedereen een luisterend oor, kan soms licht in de duisternis brengen en moet even zovele keren het hoofd buigen voor de dood. Francis vertelt verhalen over zijn patiënten. Hij maakt ze onherkenbaar terwijl hij hun verhaal vertelt dat herkenbaar is voor de lezers. Hoofdstuk voor hoofdstuk komen hun kwalen aan bod. Slaap en slapeloosheid, conceptie, een bodybuilder die zich te buiten gaat aan anabole steroïden, de onbestaanbare verjonging en de crèmes die inspelen op de behoefte jong te worden, puberteit, tatoeëren, gebroken botten, dementie, hij laat veel kwalen met hun menselijke achtergronden ‘aan het woord’. Neem alleen al de titel van het hoofdstuk dat vol mededogen over anorexia gaat: ‘Anorexia: het betoverende van de controle’, het zijn woorden waarmee de patiënt in één zin gekenschetst is. In dit hoofdstuk gaat de auteur verder in op de karaktertrekken die tot deze ‘dodelijkste van alle mentale aandoeningen’ leiden. Hij schrijft nooit over ‘gevallen’, hij schrijft over mensen in nood, die zich tot hem, de dokter wenden, om genezing te vinden.
Auteur
Gavin Francis (1975) werd in Fife in Schotland geboren en studeerde medicijnen aan de University of Edinburgh. Na zijn studie reisde hij tien jaar lang door alle continenten om er te werken. Toen hij in Edinburgh verbonden was aan het Royal Hospital for Sick Children besloot hij voor vijftien maanden te gaan werken als resident doctor bij de British Antarctic Survey. Daarover schreef hij Empire Antarctica. Na verschijnen in 2012 ontving het boek vijf belangrijke prijzen. Francis schreef nog andere boeken en een groot aantal losse artikelen.
Dit is geen puur ‘medisch’ boek. Ieder hoofdstuk stapt over op de zijpaden van andere wetenschappen. Goden en godinnen, historische figuren, maar ook mensen-van-nu bevolken de verhalen om zaken toe te lichten of van een opzienbarend jasje te voorzien. Dat maakt het lezen verrassend, de dans van dood met leven lichtvoetiger dan verwacht.
Wie een handboek voor kwalen verwacht moet andere boeken aanschaffen. Francis nodigt uit tot verdieping maar hij blijft ook arts. Nadat hij een ochtend heeft mogen meekijken bij een patholoog en daar doodgewone mensen met grote precisie in stukjes uit elkaar gehaald zag worden kreeg hij de beelden niet zo snel uit zijn hoofd. Uiteindelijk besloot hij dat hij ze maar als motiverend moest beschouwen. ‘Er valt iets voor te zeggen om geneeskunde te beschouwen als de kunst om de dood uit te stellen.’
Een zeldzaam boeiend boek.
Gavin Francis – Gedaanteverwisselaars. Aantekeningen van een dokter over geneeskunde en de veranderende mens. Vertaald uit het Engels (Shapeshifters – On Medicine & Human Change) door Nico Groen. ISBN 978-90-5712-504-1, 286 pagina’s, €22,05. Amsterdam: Uitgeverij Nieuwezijds 2019.