Soldaat no. 26041 3046 komt tot leven
Dochter schrijft ‘autobiografie’ voor vader.
Sanne Biesheuvel weet dat haar vader tijdens de politionele acties van 1946 tot 1950 in Nederlands-Indië werkte als Rode Kruis-soldaat. Vrije jongen, op zoek naar het avontuur in de tropen, maar te vredelievend om een geweer te hanteren, werd hij ingedeeld bij de geneeskundige troepen, officieel de Hupva. Hij kreeg een spoedopleiding tot verpleegkundige en ging als hospik werken. Allemaal bekend voor haar.
En dan plots vraagt een bekende: ‘Had jouw vader daar een liefje?’ Ze heeft er nooit over nagedacht. ‘En had hij er misschien ook een kind zoals veel Nederlandse soldaten?’ De dochter is compleet van slag. Vader is overleden, ze kan hem niets meer vragen. Maar ze weet dat er op zolder van het ouderlijk huis in een doos een stapel dagboeken ligt. De toen 20-jarige Dirk vertelt daarin over zijn Indische tijd. Sanne diept de dagboeken op, besluit ze te gaan lezen. Soldaat no. 26041 3046 komt tot leven.
Dirk Biesheuvel krijgt in 1946 zijn oproep voor militaire dienst. Nederland heeft de Tweede Wereldoorlog achter de rug. Nu wacht de strijd om Nederlands-Indië te behouden. Want in de kolonie woedt een vrijheidsstrijd, men wil zelfstandig worden terwijl Nederland ‘zijn’ kolonie wil behouden. Nederlands-Indië is een bron van rijkdom, het komt geen seconde in Nederland op dat de bevolking recht heeft op zelfbestuur. Daarom gaan er grote troepen Nederlandse soldaten naar de Oost, naar de gordel van smaragd. Dirk denkt als hospik niet alleen zijn medesoldaten te kunnen helpen, maar ook de inlandse bevolking. Hij is vervuld van idealisme: men zit op zijn hulp te wachten.
Als Dirk in Nederlands-Indië is wordt hij halsoverkop verliefd op het land. En dat niet alleen, ook op de mensen. Hij leert Maleis, maakt vrienden, krijgt vriendinnen. Het meisje Tati verovert zijn hart.
Auteur
Sanne Biesheuvel (1969) schreef twee korte verhalen voor de bundel Geschreven en gedeeld om te lezen van het schrijverscollectief Plazilla (2015). Dit is haar debuutroman. Ze schrijft hiermee zowel een roman als een ‘autobiografie’. Die term is normaliter voorbehouden aan een boek dat de hoofdpersoon van zo’n boek over zichzelf schrijft. Sanne heeft zich echter via de dagboeken van Dirk dusdanig verplaatst in de hoofdpersoon dat zij dit boek over de ervaringen van de hospik die haar vader is, als het ware vertaalde en in de ik-vorm kon schrijven. Een knappe, heel nieuwe aanpak!
Het gevolg van die ‘vertaling in de tijd’ heeft tot gevolg dat het boek her en der ‘koloniale trekken’ vertoont. Nederland is het land dat alles beter weet, de kolonie wordt bewoond door mensen die eigenlijk niet in staat zijn voor zichzelf op te komen. Op de dag dat de Republiek Indonesia officieel erkend wordt en daarmee geen onderdeel meer is van het Koninkrijk der Nederlanden, houdt een luitenant voor de soldaten een speech. Daarin zegt hij onder meer: ‘Wij zijn nu een bevriende mogendheid en daarnaar horen wij ons te gedragen.’ Vervolgens laat hij in zijn toespraak duidelijk doorschemeren wat hij van deze onafhankelijkheidsverklaring denkt. ‘Het volk is, op een enkele intellectueel na, nog niet rijp voor zelfbestuur.’ Het koloniaal denken heerst nog immer.
Dit boek waarin een dochter zich in haar vader verplaatst is buitengewoon boeiend. Er wordt niet teruggekeken op het verleden, het verleden spreekt onbevangen door de mond van ‘het heden van toen’. Kijkt Dirk neer op de bevolking van Indië? Ja, want hij weet niet beter. En: Nee, want hij weet niet beter. Als hij in 1975 met een vriend uit het leger terugkeert is het land hem vreemd en vertrouwd.
Een bijna schizofreen verhaal. Maar vooral voor de lezers van nu. Een debuut van grote klasse.
Sanne Biesheuvel – Oorlog aan de Overkant. De belevenissen van een hospik in Indië. ISBN 978-90-6265-613-4, 296 pagina’s met fotokatern, €22,- Haarlem: In de Knipscheer 2019.