Over het voorbereiden van een evenement dat bijna nooit door gaat
De coryfeeën van het Friese ijs vertellen hun verhaal.
Zo’n 400.000 mensen, merendeels uit Friesland en Groningen, spreken de Friese taal. Maar er zijn van die zinnen in het Fries die miljoenen mensen begrijpen, en dan vooral diegenen die schaatsgek zijn, die elk jaar opnieuw popelend op de Elfstedentocht zitten te wachten. Inderdaad, het gaat om de gouden zinnen ‘It giet oan’ of ‘It ken net’. Zinnen die plechtig worden uitgesproken door de voorzitter van de Elfstedenvereniging, nadat hij van alle ijsmeesters heeft gehoord hoe het ijs er in hun district bij ligt. Ligt er twaalf tot vijftien centimeter ijs, hoe staat het met de hoeveelheid wakken en eventuele kluungebieden, hoe is kans op scheuren in het ijs? Alles is van belang om de verlossende woorden uit te spreken: ‘It giet oan’ als de tocht kan doorgaan.
In dit boek halen twintig ijsmeesters herinneringen op. Ze vertellen over de zenuwslopende dooltocht van 1985, over de fouten van schaatsers, over de ingenieuze manieren waarop wakken werden gedicht, over meterslange scheuren, over de tapijten waarover de kluners lopen, over de gevaren van het ijs onder bruggen… je kunt het zo gek niet bedenken of de ijsmeesters kregen ermee te maken.
Niet alleen de ijsmeesters van de bekende Elfstedentochten komen aan het woord, ook de ijsmeesters uit de jaren dat het feest ‘net’ doorging. Want het hart van elke ijsmeester gaat al harder kloppen als de eerste centimeters ijs het water bedekken. Elke ijsmeester hoopt dat het vriezen doorzet, dat er in dat jaar weer een tocht der tochten verreden kan worden. Zodra zij bij elkaar komen voor hun eerste bespreking wordt alles uit de kast gehaald. De maan heeft invloed op de vorst, de wind kan voor wakvorming zorgen, het gemaal moet op tijd worden stilgezet maar helemaal stil kan ook niet want vergeet niet de schepen die varen moeten, zo stapelt zich probleem op probleem… Zou er ooit nog een Elfstedentocht komen?
Auteur
Bas Sleeuwenhoek (1966) werkte voor NRC, Algemeen Dagblad en Leeuwarder Courant. Hij schreef Het Schrale Eind, over een reis langs de bedwongen Zuiderzee, en Zwanger van de hazen, een portret van jager Anne Gersjes.
Als de IJsmeesters voor het eerst bij elkaar zijn geweest en het woord ‘Elfstedentocht’ eenmaal in de media is gevallen maakt zich een soort nationale opwinding van Nederland meester. Want of we nu schaatsen of niet, de barre tocht der helden die in het halfduister kilometers Fries ijs bedwingen, wekt ieders bewondering. Voor sommigen is de Elfstedentocht verworden tot een Fries carnaval, maar de echte liefhebber haalt daar de neus voor op. Feesten, drinken, lallen, dat laag-bij-de-grondse gedoe hoort niet bij de heroïsche tocht.
Zo praten ook de IJsmeesters erover in dit boek. De schaatsers zijn de helden, maar de helden komen tot prestaties dankzij al die mannen die de meesters van het ijs zijn. Ze vertellen verhalen, halen met enige nostalgie hun ijs-herinneringen op, en geven de schaatsers van straks hun tips: zo bereid je je voor op de eindstreep. Voor de kenners wat namen van meewerkende IJsmeesters: Henk Kroes, Piet Venema, Wiebe Leenstra, Jan Oostenbrug: ‘Kont in de broek en doorschaatsen…!’ En of er ooit nog een tocht zal komen?
Een hartveroverend en fascinerend boek vol foto’s en mooie verhalen waarmee je iedere schaatser, maar ook de fanatieke tv-kijkers buitengewoon kunt plezieren.
Echt een geweldig cadeau voor de liefhebbers.
Bas Sleeuwenhoek – IJsmeester. Mannen achter de schermen van de Elfstedentocht. ISBN 978-90-8975-319-9, 237 pagina’s met foto’s. €20,00. Meppel: Just Publishers 2019.