Dictator als roeping
Na de Eerste Wereldoorlog lijkt Europa in de ban van socialisme en communisme. Italië omarmt na twee ‘rode’ jaren de orde en het gezag van Benito Mussolini.
Op 3 januari 1925 wordt hij in het Rijksparlement, in de Kamer van Afgevaardigden de facto de dictator van Italië. Buiten het gebouw roepen ze ‘Leve Mussolini! Leve Mussolini!’ Duizenden roepen de naam van de Leider omdat een leider in iemands leven alles is.
Intussen blijft Mussolini (1983-1945) in de leeggestroomde zaal lang alleen achter zijn regeringstafel zitten. Hij heeft alle macht.
De liberalen zijn al vertrokken en Filippo Turati, stichter van de Italiaanse Socialistische Partij, de hoogstaande vader van de humanitaire, gematigde stroming ziet toe en maakt een gebaar alsof hij wil zeggen: ‘De fascisten bewonen een dodenhuis, ze volgen hun instinct van de strijd, het zijn blinde katjes in een zak…’
Benito Mussolini snuift als een beest aan het uitgeputte Italië. Het land is moe van de onrust van de stakingen, van het geweld, moe van de ‘roden’, moe van de gematigden, zelfs moe van het gezond verstand.
Zoals velen kwam Mussolini teleurgesteld uit de Grote Oorlog. Hij werd uit de Socialistische Partij getrapt net zoals hij als journalist afscheid moest nemen van het socialistische Avanti!, waarna hij het blad Il Popolo d’Italia oprichtte, het lijfblad van de fascisten, zijn lijfblad.
Na de Eerste Wereldoorlog was Italië een smeltkroes van nationalistisch sentiment en revolutionaire aspiraties. Net als in Duitsland dat door de overwinnaars tot de bedelstaf was gebracht, deden communisten, anarchisten, fascisten, futuristen en anderen allemaal een poging om in een nieuw Italië hun idealen gestalte te geven.
Terwijl aanvankelijk de linkse beweging het luidst op de trommel sloeg slaagde Mussolini erin via de slipstream van de dichter Gabriele D’Annunzio (1863-1938) uiteindelijk de absolute macht te grijpen.
D’Annunzio was een oorlogsheld die in 1919 de Kroatische stad Fiume (huidige naam Rijeka) bezette en er een fascistische (avant la lettre) ideaalstaat stichtte. Het was een oord van uitspattingen, feest vieren, van vrije liefde, maar bovendien een politieke speelbal tussen Italië en Kroatië die de stad terugeiste. Fiume was als een verleidelijk opgedirkte vrouw die door haar uiterlijk mannen zand in de ogen strooit. Mussolini was de fascistische vrucht van haar schoot. Hij schrok tenslotte niet terug voor misdaad en moord om Italië in zijn greep te krijgen.
Auteur
Antonio Scurati (1969) is een Italiaanse hoogleraar literatuur en schrijver. Zijn werken werden met verschillende prijzen bekroond. Dit boek is het eerste deel van een trilogie over Mussolini. Het behandelt de periode 1919 tot 2025.
In 1921 werd de Partito Nazionale Fascista opgericht. Mussolini werd de absolute leider en het gezicht van de partij. In oktober 1922 volgde de grote Mars op Rome. Uit alle delen van Italië vertrokken fascisten naar Rome om hun stem te laten horen. Het leidde tot een noodtoestand.
In 1924 wordt zijn tegenstrever, de socialistische leider Matteotti in opdracht van Mussolini vermoord. Pas wanneer hij het jaar daarop dictator van Italië is, heeft de ‘Duce’ de gore moed openlijk toe te geven dat hij achter de moord zat.
Dit boek doet de lezer onderdompelen in een atmosfeer en voert dieper dan een historische handleiding of een tijdstabel dat ooit kan doen. Het gaat over een klimaat waarin geweld met de lucht werd ingeademd en kwetsbaarheid vaak fataal was. Het gaat over de degeneratie van de beschaving.
Wie dit boek leest wordt gewaarschuwd tegen politici die ongebreidelde macht begeren. Wij weten immers dat de rust die Mussolini in 1925 bracht de huiveringwekkende stilte voor de bloedigste storm aller tijden zou zijn.
Antonio Scurati – M. De zoon van de eeuw. Vertaald uit het Italiaans (Il figlio del seolo) door Jan van der Haar. ISBN 978-90-575-9997-2, 851 pagina’s, € 35,00. Amsterdam: Uitgeverij Podium 2019.