Zwerven over de wereld via kunst en cultuur
Ontmoetingen met markante mensen.
Tweeëntwintig steden, tweeëntwintig ontmoetingen, talloze foto’s. Wie dit boek leest, weet dat een mens niet iemand in de ogen hoeft te zien, niet met hem hoeft te praten om van een ontmoeting te spreken.
Auteur
Jan Brokken (1949) werkte jaren als journalist. Inmiddels staan er al eenendertig romans, reisverhalen en literaire non-fictiewerken op zijn naam. Hij geniet ook internationaal grote faam. Een aantal van zijn boeken is vertaald in het Chinees, Engels, Frans, Duits, Deens, Pools, Hongaars en Italiaans. In 2019 verscheen Zeedrift, verzamelde zeeverhalen. In zijn hoog geprezen boek De rechtvaardigen (2018) vertelt hij het tot dan toe onbekende verhaal over een Nederlandse consul in Kaunas (Litouwen) die duizenden Joden redde tijdens de Tweede Wereldoorlog. Ook De vergelding, een dorp tijdens de oorlog (2013) en Blok, de boekhandelaar van mijn vader (2013) mogen niet ongenoemd blijven.
Voor De gloed van Sint-Petersburg ontving hij in 2019 de Russische Antsifertov Prijs voor Het Beste Buitenlandse Boek over die stad. De auteur was er zeer verguld mee, al was het bepaald niet zijn eerste prijs. Wat dat betreft is zijn nieuwste werk ook rijp voor verschillende prijzen. Want daarin komt niet alleen Leningrad aan bod, maar ook Venetië, Bilbao, Vilnius, Bergamo, Aizpute, Kyoto en Port Louis, om er enkele te noemen. Voor zijn Nederlandse verhalen houdt hij zich op in Amsterdam en Middelharnis.
Wat de auteur te zoeken heeft in al die uiteenlopende plaatsen? Hij ‘zag’ er bijzondere mensen. De een was architect (Frank Gehry), de ander musicus (Iosif Raiskin en zijn geestelijk vader de componist Dmitri Sjostakovitsj). In Otrobanda ontmoette en sprak hij met de wereldvreemde, beminnelijke en beroemde schrijver Tip Marugg, in Amsterdam trad hij in de voetsporen van de componist Gustav Mahler en in het kleine Middelharnis ‘ontmoette’ hij een schilder die lang geleden al overleed: Meindert Hobbema,(1638 -1709).
Dat is Brokken ten voeten uit. Hij ziet een schilderij, leest een boek, ziet een foto van een bouwwerk, wordt getroffen door een schilderij of een adembenemend mooie symfonie en de speurder in hem ontwaakt. Hij wil de schepper van dat moois ontmoeten. Of die nu wel of niet leeft. Hij bereidt zich voor, trekt zijn plan en reist naar de stad waar de geschiedenis leeft, waar dat schoons gezicht kreeg. En dompelt zich vervolgens onder in de sfeer, in de warmte, de kilte, de zon, de mist en de regen, in het licht, de schemer en de nacht. Alleen dan kan hij ondergaan hoe de schoonheid is ontstaan die mensen zozeer kan bevangen dat de naam van de schepper na zijn tijd nog met hoofdletters wordt geschreven.
Het verhaal Het laantje van Middelharnis (1689), de ontmoeting met Meindert Hobbema, vormt daarvan een poëtisch en overtuigend bewijs. Als Brokken, op een tentoonstelling in Amsterdam, het schilderij ziet hangen van een dromerig laantje dat leidt naar de oneindigheid, is hij een jaar of 35. Hij is niet opgevoed met kunst, haalt zijn schade pas later in. Hij wordt getroffen door het werk, door de serene rust dat het uitstraalt. Een innerlijke drang brengt hem keer op keer terug naar het Rijksmuseum, dat het doek voor een tentoonstelling heeft geleend van de National Gallery in Londen. Zo raakt hij bevriend met de schilder die eigenlijk Meyndert Lubbert heette. Hij leest alles over de man wat hij vinden kon. Denkt terug aan het Middelharnis dat hij kent uit zijn jeugd, en reist – op zoek naar het schilderij – later weer terug naar het stadje. Zou Meinderts laantje er nog zijn, dat hem zozeer fascineerde? Lees dit verhaal en u weet het.
Een schitterend boek vol adembenemend mooie verhalen. Vreugde, vaker weemoed, stuk voor stuk stilistische meesterwerkjes.
Jan Brokken – Stedevaart. ISBN 978-90-4504-014-1, 415 pagina’s, €29,99. Amsterdam: Atlas Contact 2020.