Van de Romeinse bezetting tot en met het huidige koninkrijk
Nederland eeuwenlang op de kaart gezet.
Schoolboeken. Je hebt ze nodig, maar ik was er geen fan van. Je moest ze nieuw bestellen of tweedehands kopen en de meeste leraren leek het niets te kunnen schelen wat ze kostten. Wanneer ze binnen waren moest je ze kaften, een rotwerkje. En aan het eind van het jaar merkte je dat er boeken bij waren die je niet of nauwelijks gebruikt had.
Maar sommige schoolboeken interesseerden me, bijvoorbeeld bundels met literaire fragmenten en ….. historische atlassen. Ik had ze op school nauwelijks nodig, maar ik vond het razend interessant hoe wereldrijken opkwamen en verdwenen, hoe grenzen veranderden en hoe ons eigen landje steeds meer groeide dankzij spectaculaire inpolderingen, maar soms ook de strijd met het water verloor.
Deze gedetailleerde historische atlas van kloek formaat bestaat na een uitgebreide inleiding vijf delen., namelijk Steden, bisschoppen en gewesten (tot 1555), Opstand (1568-1609), Republiek (1609-1784), Van Republiek naar Koninkrijk (1784-1843), en Het moderne Nederland (vanaf 1848). De atlas bevat niet alleen een groot aantal kaarten (zoals de eerste Nederlandse Leeuw in kaartvorm uit 1583, zie afbeelding), maar ook uitgebreide teksten ter toelichting. Naast overzichtskaarten van het gehele vaderlandse grondgebied bevat het boek alle mogelijke detailkaarten.
Een willekeurige greep daaruit:
- Ratificatie van de Pacificatie van Gent (1576, zie afbeelding);
- de grensscheiding tussen Staats-Vlaanderen en de Spaanse Nederlanden (1718);
- dialectbeheersing en dialectgebruik in de 21ste eeuw;
- het ontstaan van Vlaanderen vanaf 862;
- de Unie van Dordrecht (Holland, Zeeland, Zaltbommel en Buren);
- de verdeling van Opper-Gelre bij de vrede van Utrecht (1713);
- de Zuiderzeewerken
- het Eems-Dollard Verdrag (1960).
Tenslotte is de atlas ook nog fraai geïllustreerd met afbeeldingen van bijvoorbeeld de terp van Hogebeintum, een wandschildering van de Gulden Sporenslag, het hof van Zeeland in Middelburg (1696, zie afbeelding) originele teksten en foto’s, zoals van de sluiting van de Afsluitdijk in 1932.
Auteurs
Mr. Martin J. Berendse is directeur van de Openbare Bibliotheek Amsterdam en was daarvoor onder meer algemeen rijksarchivaris/directeur van het Nationaal Archief.
Dr. Paul Brood (1952) is archivaris en rechtshistoricus. Hij was eerder onder meer rijksarchivaris in Drenthe en Groningen en docent achival studies aan de Universiteit Leiden.
Deze prachtig geïllustreerde atlas schetst niet alleen de grote lijnen van onze vaderlandse geschiedenis, maar staat ook verder vol van interessante feiten, feitjes en andere wetenswaardigheden, zoals bijvoorbeeld de reeds genoemde Unie van Dordrecht, de val van Antwerpen (1585), het turfschip van Breda (1590), het Noord-Nederlandse vorstendom (1813-1815), de grenscorrecties na de Tweede Wereldoorlog en de Deltawet. Zelfs de ontpoldering van de Hertogin Hedwigepolder in Zeeuw-Vlaanderen blijft niet ongenoemd.
Voor de geschiedenisliefhebber biedt deze atlas vele uren kijk en leesplezier. Ook is het een uniek en toegankelijk naslagwerk, dat gecompleteerd wordt met een jaartallenlijst, een personenoverzicht (vaak met portret), een begrippenlijst en een literatuurlijst.
Een prachtig werk.
Martin Berendse & Paul Brood – Historische Atlas NL. Hoe Nederland zichzelf bijeen heeft geraapt. ISBN 978-94-6258317-7, 209 pagina’s, € 34,95. Zwolle: WBooks 2019.