Bijzondere voetreis door Frankrijk
Historische tocht van giraffe herhaald.
Wanneer de pasja van Egypte in 1827 aan de Franse koning Karel X als bijzonder diplomatiek geschenk een drie jaar jonge giraffe cadeau doet krijgt de vorst niet alleen een opmerkelijk present, maar hij wordt tevens opgezadeld met een groot probleem. Want hoe moet Zarafa – zoals het bijzondere dier heet – naar Parijs worden vervoerd?
Er wordt besloten dat het dier, de eerste giraffe die in Europa te zien is, van Marseille naar Parijs zal worden begeleid door een team van deskundigen. Een van hen is de jonge voormalige slaaf Atir, moslim en afkomstig uit een Soedanees dorp, de ander is de bekende zoöloog Etienne Geoffroy Saint-Hilaire, 55 jaar oud, katholiek en een bekende figuur in het mondaine Parijs. Twee uitersten, die samen Zarafa heelhuids door 900 kilometer Frankrijk moeten loodsen. Geen eenvoudige opgave, want overal waar ze komen loopt het volk uit om het ‘Afrikaanse monster’ huiverend, bewonderend en angstig te bekijken.
Het monster blijkt in de omgang een uiterst merkwaardig, maar vriendelijk dier te zijn. Dat houdt niet in dat de tocht naar de koning probleemloos verloopt. Nooit ofte nimmer heb ik gedacht dat ik met een giraffe over de Cours van Aix zou lopen, noteert Sainte-Hilaire in één van zijn brieven.
De Soendanese Atir maakt eveneens iets opmerkelijks mee als Zarafa, op weg naar Orgon, een rijkelijk met borduursel versierde jas krijgt omgeknoopt als bescherming tegen de regen. Een eind verderop krijgt de arme Zarafa tijdens de wandeling een roestige spijker in zijn poot, die akelige infecties kan veroorzaken. De jonge en de oudere man zijn eensgezind in hun angst dat het dier zal overlijden voor het de koning heeft bereikt. Dergelijke zorgen verbinden de twee, langzaam groeit de vriendschap, ondanks de immense afstand die hen door geboorte en opvoeding scheidt.
Auteur
Agnita de Ranitz (1952) studeerde kunstgeschiedenis en Egyptologie aan de École du Louvre in Parijs en de Sorbonne. Na haar huwelijk ging zij in Frankrijk wonen, sinds achttien jaar is zij actief als gemeenteraadslid van ‘l’Étang-laVille. Zij gaf pianoles en werkte als beeldhouwer, in 2012 had zij een expositie in Den Haag. Zij debuteerde in 2016 met De vrouw op het perron.
De giraffe Zarafa is inderdaad dwars door Frankrijk gevoerd. De wandeling duurde 42 dagen. De auteur verdiepte zich grondig in alle gegevens daarover. De eerste die over de reis schreef was de zoöloog Saint-Hilaire zelf. Later waren er meer die gegrepen werden door het onderwerp.
De Ranitz besloot – en daarin week zij af van de voorgaande schrijvers – de giraffentocht zelf te gaan maken en, net als Atir en Etienne, van zuid naar noord door het land te trekken. Het enige verschil: Agnita ging niet lopend, maar reisde, in tien dagen, grotendeels per auto. Om het ‘karakter’ van Zarafa te leren kennen, trok zij naar Nairobi in Kenia. Ze observeerde daar giraffen in hun natuurlijke omgeving, opdat zij zich niet alleen kon verplaatsen in de ervaringen van de mensen in haar boek, maar ook in de ervaringen van de giraffe, die als willoos geschenk verplaatst werd van zijn natuurlijke biotoop naar de Parijse dierentuin de Jardin du Roi. De Soendanees en de Franse geleerde raakten bevriend. Of Zarafa ook gelukkig was in haar hok zo ver van de kudde waar zij was geboren, laat de schrijfster aan onze verbeelding over.
Twee werelden, Afrika en Europa, mens en dier, arm en rijk, een historische roman met deze uitersten als basis heb ik nooit eerder gelezen. Het is een fascinerend verhaal, wonderlijk, grappig, treurig, lief, en ontroerend invoelend verteld.
Een bijzonder, een geweldig mooi boek. Zo worden ze zelden geschreven.
Agnita de Ranitz – Kom Atir kom. ISBN 978-90-7890-519-6. 348 pagina’s, €20,99. Maassluis: Uitgeverij De Brouwerij 2020.