Ons mam
Schrijver Stijn van Diepen slaagt er maar niet in een duurzame relatie aan te gaan. Ondertussen reist hij veel naar Tilburg om zijn demente moeder te bezoeken.
Achttien jaar na de dood van zijn vrouw Carmen en zeven jaar na zijn mislukte huwelijk met Roos komt Stijn tot de ontdekking dat zijn liefdesleven een puinhoop is. Hij probeert een oplossing te vinden bij een psychotherapeute. In flash backs kijkt hij terug op zijn jeugd in Tilburg en Breda. Zijn moeder, die dementerend is, wordt opgenomen in een verpleeghuis. Samen met zijn zus, ‘ons Chantal’, bezoekt hij haar regelmatig. De gesprekken met zijn familieleden gaan in het Tilburgs dialect. De roman is nogal anekdotisch zodat er naast de verhaallijn losse hoofdstukken gaan over de 21ste verjaardag van zijn dochter Luna, fragmenten over Ajax en het hilarische verslag van een therapeutische week in Ierland.
Auteur
Kluun (Raymond van de Klundert, Tilburg 1964) was eerst actief in de marketing. In 2001 verloor hij zijn eerste vrouw. Zijn ervaringen verwerkte hij in zijn debuutroman Komt een vrouw bij de dokter. Ondanks slechte recensies werd het de best verkochte debuutroman aller tijden en in meer dan 30 talen vertaald. De roman werd ook verfilmd. De weduwnaar is een vervolg. Hij schreef ook columns, later verzameld in Klunen. In 2009 schreef hij het essay voor de Maand van de Spiritualiteit: God is gek. Familieopstelling is zijn zesde roman.
Familieopstelling is in zekere zin een vervolg op Komt een vrouw bij de dokter. Deze roman speelt achttien jaar later. Het gaat om dezelfde persoon Stijn van Diepen met zijn vriend Frenk. Vaak denkt hij terug aan Carmen, duidelijk de liefde van zijn leven. Ook zijn tweede vrouw Roos zien we terug. Van haar is hij gescheiden. Na haar kwamen nog enkele liefdes, maar ze hielden geen stand. De roman begint met zijn laatste liefde Maud. We maken mee dat zij hem verlaat. Hij komt tot zelfinzicht: de wisselende relaties en zijn onblusbare sekshonger ziet hij als een probleem. Hij zoekt hiervoor hulp.
Deze roman kenmerkt zich door grote tegenstellingen. Natuurlijk zijn er weer enkele heftige seksscènes. De eerste is een herhaling. Dit fragment is afkomstig uit De weduwnaar. Zelf noemt hij het in zijn verantwoording een pornografische scène. Niet minder heftig is zijn vrijpartij met de vrouw die hij ‘meloenen’ noemt. De lezer wordt hier ‘getrakteerd’ op enkele bladzijden expliciete seks. Een groot contrast daarmee vormen de beschrijvingen van de bezoeken aan zijn moeder. Deze zijn heel liefdevol. Het gebruik van het Tilburgs dialect vergroot zeker de intimiteit. Hierbij een fragment uit een telefoongesprek: ‘Ha jongske, mee ons mam.’ ‘Ha, mam! Hoe was ’t vandoag? Hedde , t naor oew zin gehad op de dagbesteding?’ Och menneke, ik heb ut er toch zo fèèn’ Een nog groter contrast ten opzichte van de rauwe gedeeltes vormt het gebed dat hij uitspreekt in een kapelletje als zijn moeder stervende is.
Van een heel andere orde zijn de hoofdstukken waarin het gaat over het verblijf van Stijn in een retraiteoord in Ierland. Hij gaat een week doorbrengen in The Challenge. Het is hem door Frenk aangeraden die er zelf een week doorbracht. De therapeutische week zou zijn leven moeten veranderen. Het gaat er wel heel streng aan toe: geen telefoon, geen alcohol, geen vlees en geen seks. Frenk is enthousiast, Stijn lijkt het ‘zweefmolenflauwekul’. Met veel moeite onderwerpt hij zich aan het zeer strenge regiem. Alle activiteiten worden heel gedetailleerd en met veel humor beschreven. Het meest spreekt Stijn over een trainer die hij ‘de baard’ noemt. Tijdens een zitting moeten ze over hun ouders schrijven in een brief, want iedereen, zo veronderstelt ‘de baard’, voelt in zekere mate boosheid voor zijn ouders. Stijn is gauw klaar, zijn brief luidt Lieve pap, je hebt het geweldig gedaan, Stijn. Als er met ongeloof wordt gereageerd, volgt er een woede-uitbarsting van Stijn. Ik word doodziek van al dat gezever over een moeilijke jeugd. Ik kom hier godverdomme omdat ik woedend ben op mezelf, niet op m’n vader. Kostelijk is de vriendschap die ontstaat mijn zijn kamergenoot Arie, een Ajax-hooligan.
Een heerlijk boek met humor en ontroering.
Kluun – Familieopstelling. ISBN 978-90-488-4528-6, 349 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Lebowski Publishers 2020.