Leraar vreselijk in de fout
In een kleine vissersplaats in noord Noorwegen werkt een alleenstaande en eenzame leraar. Een dertienjarige leerling wordt verliefd op hem.
Eindelijk is de debuutroman van Karl Ove Knausgård uit 1998 vertaald in het Nederlands. Het is een uitgebreide autobiografische roman. Veel zaken herkennen we uit de zesdelige serie Mijn strijd. Het boek begint met het verhaal van de verliefde leraar die een relatie krijgt met zijn dertienjarige beeldschone leerling. In het vierde deel van Mijn strijd schrijft hij ook over een leraar die een baan heeft in het hoge Noorden. Buiten de wereld gaat over veel meer dan de liefdesaffaire. Het gaat ook over zijn ouders, zijn schooltijd op het gymnasium en natuurlijk zijn er weer bespiegelingen over literatuur en filosofie.
Auteur
Karl Ove Knausgård (1968) is een Noorse schrijver en vertaler. Hij is vooral bekend vanwege zijn zesdelige autobiografische roman Mijn strijd. De literaire carrière van Knausgård begon in 1998 met het publiceren van Ute av verden. Dit boek werd direct beloond met de Noorse Kritikerprisen. Zijn tweede roman werd wel vertaald in het Nederlands en kreeg als titel Engelen vallen langzaam. Ongekend populair, ook in Nederland, werd hij met de boeken: Vader, Liefde, Zoon, Nacht, Schrijver en Vrouw. Een tweede autobiografische reeks gewijd aan zijn pasgeboren dochter Anne verscheen vanaf 2015: Herfst, Winter, Lente, Zomer. In 2017 wijdde hij een boek aan het werk van de beroemde schilder Edvard Munch: Zoveel verlangen op zo’n klein oppervlak.
In deel een van de roman gaat het over de 26-jarige Henrik. Hij werkt voor een jaar aan een middelbare school in een vissersdorp aan een fjord in het uiterste noorden van Noorwegen. Henrik voelt zich sterk geïsoleerd in de besloten gemeenschap. Als leraar functioneert hij uitstekend, iedereen is tevreden. Bij de meisjes is hij heel populair. Met slechts enkele collega’s gaat hij om. Hij woont op de benedenverdieping van het huis van zijn vrouwelijke collega Linda. Op een feest dringt hij teveel en wordt hij erg handtastelijk bij Linda die dat afwijst. Zijn grootste fout is het echter in te gaan op de avances van de dertienjarige Miriam. Ze is erg mooi en Henrik wordt zelf ook verliefd. Op een avond ontvangt hij haar thuis en blijft ze slapen. Henrik beseft dat hij als docent ernstig in de fout is gegaan en hij vlucht overhaast weg. Kristiansand in het verre zuiden is zijn bestemming. Het is de plaats waar hij zijn jeugd doorbracht.
In deel twee gaan we ver terug in de tijd. De vader van Henrik, Harald Vankel, is twintig jaar. Hij is een ijverige, ambitieuze student. Op een romantische manier leert hij Ingrid kennen met wie hij trouwt. Ze krijgen twee zoons Klaus en Henrik. De ouders van Henrik werden in Mijn strijd heel negatief beschreven. In dit boek is daarvan nog geen sprake.
Deel drie begint met de aankomst van Harald in Kristiansand, waar hij een oud-schoolvriend benadert die hem wat op weg helpt. Hij vindt al snel een huurwoning. In de kranten zoekt hij naar berichten over zijn affaire met Miriam. Gelukkig vindt hij niets. Harald heeft een telefoongesprek met haar. Ze komt voor een confirmatie (geloofsbelijdenis) met haar familie naar Kristiansand en hoopt hem te ontmoeten.
In zijn appartement bevindt zich een oude encyclopedie. Harald begint hierin te studeren. Bladzijden lang worden we getrakteerd op wetenswaardigheden over Kant, Dante en Flaubert. Midden in het hoofdstuk schakelt de schrijver ineens over op de gymnasiumtijd van Harald. Zijn ouders verwaarloosden hem. Zijn moeder studeerde en woonde elders, zijn vader was bijna nooit thuis. Op school had hij grote moeite om aansluiting te vinden bij zijn medescholieren. Hij was regelmatig verliefd, maar door zijn onhandige toenaderingspogingen gelukte het niet om een relatie te krijgen. Wat meer contacten kreeg hij toen hij meedeed met een toneeluitvoering, daardoor kreeg hij zelfs een vriend. In dit deel wordt steeds geschakeld tussen het heden en zijn tijd als zestienjarige scholier. Dit gebeurt niet in afzonderlijke hoofdstukken en dat werkt soms verwarrend.
Met zijn debuutroman was de schrijver zich onbewust aan het voorbereiden op Mijn strijd. Er zijn nog grote verschillen. Dat zien we bijvoorbeeld bij de beschrijving van zijn ouders, er is hier nog de nodige afstand. Later wordt hij hard in zijn oordeel. In deze roman heeft hij het bijvoorbeeld met geen woord over het alcoholisme van zijn vader.
We hebben met dit boek te maken met een diepgaande psychologische roman. Harald komt naar voren als een onzekere jongeman die op zoek is naar zichzelf en zich voortdurend afvraagt wat anderen van hem denken. Hij doet ook vaak domme dingen. Bij de relatie met het meisje verliest hij zichzelf en later beseft hij dat de buitenwereld een verbiedende kijk heeft op deze relatie.
Het boek staat vol met gedachtenspinsels en dat maakt het boek vaak traag. Zijn latere boeken laten zich veel vlotter lezen. Door deze vertaling zijn we nu in staat het hele oeuvre van deze begenadigde schrijver te volgen. Voor de vele liefhebbers van zijn boeken is dit heel waardevol.
Een interessante voorbereiding op Knausgårds Mijn strijd-romans.
Karl Ove Knausgård – Buiten de wereld. Vertaald uit het Noors ( Ute av verden) door Marianne Molenaar. ISBN 978-90-445-3229-6, 854 pagina’s, € 27,50. Amsterdam: De Geus 2020.