De zoon
Vader- en moederschap zijn de enige zekerheden. Al het andere bestaat nauwelijks.
Als kind leed hij al aan slapeloosheid en hoorde door de muur zijn ouders kletsen voor ze in slaap vielen. Het was geruststellend hun stemmen te horen. Ze communiceerden, ze probeerden één te zijn, er het beste van te maken, zoals echtparen dat sinds mensenheugenis doen. Het is het creëren van een fort van gezin en financiën. Ze probeerden elkaar te begrijpen en te accepteren, opdat uit dat begrip en die acceptatie het huwelijk volgde, het samen door het leven gaan.
Manuel Vilas is het kind dat zijn intieme autobiografie schrijft vanuit een stroom van verdriet. Pijn om de dood van zijn ouders en zijn grootouders en al die andere doden die ongrijpbaar zijn geworden. Soms, in bed, liggen de resten van zijn dode vader en mijn dode moeder naast hem en volgen minuscule spookmoleculen zijn handen en zijn voeten.
Alles stroomt langs. Zijn jeugd, zijn vroege entree in de literaire wereld, zijn liefdesaffaires, de relatie met zijn twee zoon Valdi en Bra (Vivaldi en Brahms). Zijn geliefden hebben componistennamen gekregen. Zijn vader heet Bach. Zijn moeder Wagner. Immers onze doden moeten worden getransformeerd in muziek en schoonheid. De Spaanse koning is Beethoven.
Zijn leven is doortrokken van schuldgevoel. Schuld voor zijn echtscheiding, schuld voor een gemankeerd gezinsleven, schuld voor armoede, schuld voor alcoholisme. Van dat laatste is hij inmiddels verlost, maar ooit liep het de spuigaten uit. Tot aan een acute ziekenhuisopname waar hij volop braaksel kotste over een naast hem gelegen patiënte. Terwijl hij excuses stamelde zei de verpleegster: ‘Laat maar, ze hoort u niet.’ Het mens was dood. Niet meer drinken heeft grote voordelen. Zo beschadig je geen achteruitkijkspiegels bij het inparkeren, haal je geen gezichten door elkaar en valt je telefoon niet in de WC.
Manuel Vilas slaat zijn piketpaaltjes door middel van reeksen aforismen. Wanneer de vader dood is, is ook de zoon dood. Je bent niet getuige van je geboorte en ook niet van je dood. Je bent misschien getuige van je huwelijk als je trouwt of van je kinderen als ze geboren worden.
Als we rijk waren geweest was alles beter gegaan, dat is de enige waarheid. God, wat houd ik van radelozen, het zijn de besten. Even dacht ik dat God bestond en hij had besloten om te waken over mijn gangen op aarde, ik ging namelijk een vast salaris verdienen.
Het huwelijk is het vreselijkste der menselijke instituten omdat het offers vergt, namelijk: zelfverloochening, het negeren van instinct, de ene na de andere leugen met in ruil daarvoor sociale rust en economische welvaart. Dat er iemand op je wacht is de enige zin van het leven en het enige succes. Mijn vader heeft me niet geleerd van hem te houden. Adoptiekinderen zijn het wreedste symbool van verlatenheid. Als alle andere Spanjaarden dood zijn, zal de laatste Spanjaard eindelijk gelukkig zijn. Als je geen kind meer bent, ben je niets. Onderwijs is geschreeuw en ‘Monden dicht!’ En tenslotte: ‘Op welke leeftijd stop je met hand in hand lopen met je vader of moeder?’
Auteur
Manuel Vilas (1962) is dichter en schrijver en wordt gerekend tot de belangrijkste Spaanse schrijvers van zijn generatie. Ordesa is in vijftien talen vertaald. Roman en poëzie zijn samengebracht om gevoelens licht te geven die gewoonlijk als onbespreekbaar gelden.
In 157 korte hoofdstukken samen met een bloemlezing gedichten, is Ordesa adembenemende literatuur. Wie de herinnering aan ouders, kommernis om het heden en zorg voor de dood ter harte gaat, zal dit boek willen lezen. Er wacht een uitzonderlijke beleving.
Manuel Vilas – Ordesa. Vertaald uit het Spaans (Ordesa) door Trijne Vermunt. ISBN 978-94-6381-020-3, 382 pagina’s, € 22,50. Amsterdam: Uitgeverij Podium 2020.