Vrij spel voor haat
Terwijl de wereld zich inspande om het fascisme op te ruimen kropen Franco en zijn beulen stilletjes weg achter de Pyreneeën en deden ongestoord hun gruwzame werk.
De geestelijke, een enthousiaste aanhanger van de Caudillo, had haar gezegd: ‘Alles, maar dan ook echt alles, mijn dochter, wat bijdraagt aan de totale vernietiging van die slechte, kwaaddoende, moordzuchtige, communistische, rode, atheïstische, joodse en Catalaans-separatistische horden, is God, Onze Heer, welgevallig. Hij is het die rechtspreekt, straffen uitdeelt en de Heilige Eenheid van Spanje garandeert.
Elisenda had ongetwijfeld deze woorden in gedachten toen zij haar nieuwbakken echtgenoot Santiago Vilabrú dwingend toesprak. Het huwelijk was zojuist op 28 februari 1938 gesloten. Santiago begeerde zijn bruid, maar Elisenda zei hem dat van het sacrament van het heilig neuken geen sprake kon zijn eer hij had gezworen de republikeinse moord op haar vader en broer te wreken.
Santiago zei haar: ‘Zeker wel. Laat me die borsten nog eens zien. Kom eens hier schattebout.’ ‘Nee, zweer het.’ Ze kwamen tot een vergelijk: hij zou haar de geschikte persoon aanwijzen. ‘Ik ken er de perfecte man voor. Hij komt uit de streek en kent de mensen… Knoop je bloes los, kom.’ ‘Wie is het?’ ‘Een kennis uit Burgos, hij is nogal drastisch. Kom eens hier mooie bloem’.
Elisenda vond zo haar Goël, de Oudtestamentische bloedwreker, in Valentí Targa, een verfoeilijke moordenaar. Zij bood hem de functie van burgemeester en een ruime toelage. Ter bezegeling van het contract eiste de veel oudere Valenti van de tweeëntwintig jarige Elisenda een wip. De wraak op haar vader en broer was voor haar een eenmalig penetratie door de gore falangist wel waard. De toekomstige burgemeester van Torena vroeg de godvruchtige Elisenda tijdens deze contractuele seks haar oorhangers niet af te doen. Ach, hoe vromer, hoe hoeriger. Ook hierin gaf zij toe aan de geharde fascist en liet de opsmuk hitsig aan haar lelletjes hangen.
Vervolgens stroomde het sperma, het bloed en het verdriet. Tevens was er de schaamte weg te kijken van de standrechtelijke executie van een onschuldige jongen van veertien die gilde dat hij bang was voor de dood. En de schreeuw van de dorpsonderwijzer Oriol Fontelles om zijn dochter die hij niet kon bereiken. Fontelles schreef haar in 1944 een brief om zich te rehabiliteren als verzetsstrijder. De brief werd pas in 2002 gevonden achter een schoolbord en kwam in handen van Tina Bros, een lerares die foto’s nam van de dorpsschool die op het punt stond gesloopt te worden. Bros rook wraak en ging op zoek naar het geheim van de dorpsschoolmeester van Torena. Ze belandde daarop in een labyrint van haat dat vanaf de jaren twintig tot heden bleef etteren en in welke tijdsspanne Elisenda fungeerde als repeterende slettenbak.
Auteur
Jaume Cabré (1947) geldt als een van de belangrijkste hedendaagse Catalaanse auteurs. Hij schreef romans, verhalen, essays, theaterstukken en televisiescenario’s. In alle genres won hij prestigieuze prijzen. In het Nederlands verschenen Edelachtbare, De bekentenis van Adriá, De schaduw van de eunuch en deze roman, De stemmen van de Pamano.
Centraal in dit meesterwerk over het Catalaans verzet tegen Franco en zijn fascistische trawanten zijn een aantal gebeurtenissen die zich afspelen in het gefingeerde dorpje Torena. Daar zullen sterven die het geluid van de rivier de Pamano horen.
In Torena is de dorpsonderwijzer Oriol Fontelles de spin in een oorlogskluwen welke zich maar heel lastig laat ontwarren. Schrijver Jaume Cabré toont zich daarbij een meester in het verrassend toepassen van flash-forwards en flash-backs.
Behalve op een gecompliceerde plot moet de lezer voorbereid zijn op het feit dat het bloedige verleden tot op heden als een lijkwade over Spanje hangt en dat er nog steeds vele Spanjaarden te vinden zijn die de zich de tijd van Franco herinneren als een buitengewoon prettige periode.
Gelukkig zorgt het kunstenaarschap van de auteur ervoor dat een dergelijke onsmakelijke reminiscentie genadeloos wordt ontmaskerd als het koesteren van criminele gedachten.
Jaume Cabré – De stemmen van de Pamano. Vertaald uit het Catalaans (Les veus del Pamano) door Pieter Lamberts en Joan Garrit. ISBN 978-90-567-2261-6, 536 pagina’s, € 24,99. Amsterdam: Meridiaan Uitgevers, heruitgave 2021.