De brieven van mijn moeder
Na de dood van zijn ouders bestudeert Jan Brokken het leven van zijn ouders in Nederlands Indië in de periode 1935-1947.
Toen Jan Brokken in 1949 werd geboren waren zijn ouders en zijn broers nog maar twee jaar in Nederland na hun verblijf in Nederlands-Indië. Zijn ouders waren zwijgzaam over die periode. Pas na hun dood kreeg Jan informatie van de zuster van zijn moeder. Zij overhandigde hem 39 brieven en drie fotoalbums die zij bewaard had. Tante Noor besefte heel goed dat Jan op zoek was naar zijn moeder en dat de brieven hem veel informatie konden geven. Hij kende immers zijn moeder slechts als de domineesvrouw in een Nederlands dorp.
De brieven die zijn moeder schreef aan haar zuster waren heel uitvoerig en heel openhartig. Samen met de kennis die hij uit opdeed van zijn reizen naar Indonesië had Jan genoeg informatie om een boek te schrijven over het leven van zijn moeder tijdens haar Indische jaren.
Behalve over zijn moeder heeft de schrijver het ook over de onbekende componist Leopold Godowski. Bij toeval hoorde Brokken muziek van deze musicus, geïnteresseerd was in gamelanmuziek en elementen hiervan verwerkte in zijn Java Suite. De muziek brengt Brokken in de sfeer van Indië. Hij geeft veel aandacht aan Godowski.
Naast het verhaal van zijn moeder spreekt hij ook over professor Cense, een taalgeleerde van wie zij de talen Makassars en Boeginees leerde. Ook wordt uitgebreid gesproken over la Galati, een bekeerde opstandeling met wie zijn vader te maken had in zijn studie over de bekeringsbeweging op het eiland Saleier.
Auteur
Jan Brokken (1949) groeide op als domineeszoon in het dorp Rhoon onder de rook van Rotterdam-Zuid. Hij studeerde aan de School voor Journalistiek in Utrecht en politieke wetenschappen in Bordeaux. Jan werkte voor het dagblad Trouw en het weekblad Haagse Post. Hij reisde veel en schreef reisverhalen over Indonesië, China en Rusland. Gedurende een aantal jaren woonde hij in West-Afrika. Burkina Faso, Ivoorkust en Gabon inspireerden hem tot het schrijven van reisverhalen en romans. Sinds 1986 schrijft hij alleen nog boeken. Drie romans spelen zich af in Rhoon: De provincie, Mijn kleine waanzin en De Vergelding. Ook schreef hij een prachtig essay over de Charloisse gereformeerde boekhandelaar Huib Blok, die in het nabije Poortugaal woonde.
Brokken is een gewaardeerd schrijver. Zijn boeken werden in elf talen vertaald. De meeste boeken bevatten zowel fictie als non-fictie.
Hoofdzaak is het liefdevolle verhaal over zijn ouders. We krijgen niet te maken met een braaf predikantenechtpaar, maar met een verliefd en avontuurlijk jong echtpaar, Olga en Han.
Han is theoloog. Hij heeft de opdracht onderzoek te doen naar bekeerde moslims in Celebes en in het bijzonder op het eiland Salayer. Ze voelen zich bijzonder thuis in Indië. De eerste maanden brengen ze door op Java, daarna vertrekken ze naar Celebes waar ze zich vestigen in Makassar. Olga gaat de plaatselijke talen bestuderen bij professor Cense. Zo kan ze haar man ondersteunen met de taal.
De omslagfoto, die zijn moeder op een paard laat zien, geeft een beeld van een avontuurlijke jonge vrouw. Ze was heel ondernemend en sportief, reed paard en speelde badminton. De vrouwen uit de omgeving leerde ze omgaan met de naaimachine. Het echtpaar ondervond ook tegenslag. Bij de geboorte van hun eerste kind overleefde Olga nauwelijks de bevalling. Hun dochtertje Nora overleed kort na de geboorte. Het duurde lang eer ze dit te boven was. Gelukkig werden er daarna twee gezonde zoons geboren.
De grootste tegenslag was het uitbreken van de oorlog en de bezetting door de Japanners. Han wordt opgenomen in een krijgsgevangenenkamp en Olga met haar zoons in een jappenkamp. Als ze in een vrachtauto worden afgevoerd wordt deze bekogeld door de plaatselijke bevolking, nota bene vrouwen aan wie ze naailes had gegeven.
Na de oorlog wordt het gezin herenigd, maar hoewel ze nog in Indië willen blijven blijkt dat onmogelijk te zijn. In 1947 reizen ze terug naar Nederland. Het gezin was ernstig getraumatiseerd door de kampervaringen en de agressie van de lokale bevolking.
Dit is een heel sympathiek en boeiend boek. Het is duidelijk dat Brokken door de brieven zijn moeder en zijn bezoeken aan Indonesië is aangestoken door de liefde voor dit land. Zo schrijft hij met veel liefde over de tuinen van Buitenzorg en de muziek van Godowski. Hij is er in geslaagd om een duidelijk beeld te geven van het leven van zijn ouders. Zijn moeder zei eens over Indië: Nergens zoveel geleden, nergens zo intens geleefd. Het lezen van de brieven maakte dat Jan deze uitspraak begreep.
Jan Brokken – De tuinen van Buitenzorg. ISBN 978-90-450-4382-1, 211 pagina’s, € 22,99. Amsterdam: Atlas Contact 2021.