Museumdirecteur in Qatar
De almacht van de sjeik beheerst het hele land.
Musicus Kees Wieringa is in Nederland directeur van verschillende culturele instellingen. Maar nadat hij vijf jaar succesvol gewerkt heeft als directeur van een ‘ingeslapen museum’ in Bergen, loopt hij op tegen de verziekte sfeer in eigen huis en de toenemende bezuinigingen binnen de culturele sector. Als hij vanuit Qatar het verzoek krijgt via Skype te solliciteren op de functie van museumdirecteur gaat hij daarop in. Hij krijgt de baan. Zijn vrouw en kinderen blijven in Nederland.
Wieringa stapt op het vliegtuig. Hij arriveert in Doha, de enige stad van Qatar, in een volkomen vreemde wereld. Zijn baas is Zijne Excellentie sjeik Al-Thani, prominent lid van de koninklijke familie van Qatar. Deze sjeik heeft een kring van vrienden, relaties en familie om zich heen verzameld. Zij voeren al zijn wensen uit, controleren, ontslaan, bevelen, alles in zijn naam.
Niet lang geleden woonden de negen families die Qatar bevolkten in bedoeïenendorpen en sliepen in tenten op de harde woestijngrond. Nadat in 1949 olie werd ontdekt werd iedereen steenrijk. De beste architecten ontwierpen de mooiste en hoogste gebouwen, er werden kapitalen gestoken in spectaculaire musea en topuniversiteiten.
Alles is te koop. En alles werd gekocht. De voormalige bedoeïenen trachtten op deze manier een beschaving te kopen waarvoor de Westerse wereld eeuwenlang heeft nodig gehad. Sjeik Al-Thani koopt zich gek aan klassieke auto’s en buitenissige kunstvoorwerpen. Het is de taak van Wieringa om van de chaotische verzameling een topmuseum te maken.
Wieringa went maar langzaam. Voor iedere belangrijke beslissing moet toestemming worden gevraagd van de sjeik. En dan is er ook nog dat eeuwige Inshallah, het woord dat weliswaar devoot klinkt, maar dat vooral een excuuswoord is om dingen op de lange baan te schuiven.
Wie Inshallah zegt hoeft niet immers na te denken, want dan besteedt men de beslissing uit aan Allah. Die Alleskunner zal wel ingrijpen en de problemen oplossen. Het is een geniale manier om ‘nee’ te zeggen zonder ‘nee’. We willen wel, maar ach, Allah heeft andere plannen, dus hoeven we er ons niet slecht over te voelen. Inshallah.
En zo wíl ook Wieringa van alles, maar krijgt niet veel voor elkaar. Wel wordt hij geconfronteerd met nukken en grillen van de sjeik waar hij liever buiten wil blijven. Intriges, wapenhandel, oneerbare voorstellen, kunstsmokkel, geloofsstrijd. Langzaam maar zeker dringt het besef door dat Qatar hem weliswaar een droombaan heeft geboden, maar dat hij in ruil voor die droombaan zichzelf en zijn geweten zal moeten verloochenen. Wil hij dat wel?
Auteur
Kees Wieringa (1957) is pianist, componist, programmamaker, museumdirecteur en schrijver. Hij was vijf jaar lang de directeur van kunstcentrum Buitenplaats Kranenborgh in Bergen. Na het verblijf in Qatar zette hij zijn belevenissen op papier. In een interview met Het Parool vertelde hij onlangs dat hij een manoir (landhuis) in Fontainebleau had aangeschaft. Daarin wil hij een kunstinstelling beginnen waarin muziek, beeldende kunst en theater aan bod kunnen komen. Het centrum krijgt de naam Yxie, naar een voormalig vergelijkbaar centrum van Lucebert.
Wieringa werkt te midden van de financieel bevoorrechten van Qatar. Maar hij is zich pijnlijk bewust van de extreme verschillen tussen arm en rijk. Ook het feit dat iedere zelfreflectie ontbreekt bij de bevolking staat hem bijzonder tegen. Dat is wat hem tenslotte de das omdoet in Qatar, de reden dat hij besluit naar Nederland terug te keren.
Qatar organiseert in 2022 de Wereldkampioenschappen voetbal. Voor het evenement zijn inmiddels 6500 arbeiders gestorven bij de bouw van de accommodaties. Hun arbeidsomstandigheden zijn onmenselijk, slecht en onveilig. Toch ziet Qatar zichzelf graag als het beloofde land.
Maar, aldus Wieringa: Het is een gewelddadig dictatoriaal land met overal corruptie, een totaal gebrek aan sociale cohesie, het ontbreekt er aan enige empathie en er is sprake van geïnstitutionaliseerde moderne slavernij door mensen die niet nadenken, want dat doet Allah voor jou.
Voor ieder die zich een mening wil vormen over het land waar het Oranje-elftal zou moeten gaan spelen is dit boek verplichte kost. Discussies vereisen kennis, Inshallah biedt die de lezers.
Broodnodig. Adembenemend. Een belangrijk boek.
Kees Wieringa – Inshallah. Museumdirecteur in Qatar. ISBN 978-94-9279-886-2, 256 pagina’s, €21,99. Hilversum: Uitgeverij Water 2021.